Eleberria

Irazu Garmendia, Jose

Bernardo Atxaga.

Asteasun (Gipuzkoa) 1951ko uztailaren 27an jaiotako euskal literatoa.

Hamalau urte zituela familia gertuko herri batera joan zen bizitzera, Andoainera. Herri horretan industria gehiago zegoen eta euskal hiztunen portzentajea Asteasun baino askoz txikiagoa zen. Atxagak lehen urte horietan hainbat eta hainbat liburu irakurri zituen herri berriko herri-liburutegian. Stevenson, Conrad eta Melville irakurri zituen besteak beste, eta beti adierazi izan du idazle horiekiko zorra.

Garai horretan euskaraz alfabetatzen hasi zen bere amaren laguntzaz, izan ere, ama irakaslea zuen. Berehala "El Norte de Castilla" egunkarira gaztelaniaz idatzitako ipuinak bidaltzeari ekin zion. Horietako bat 1971eko ekainaren 27an argitaratu zen, Los que anhelamos escribir izenburupean.

Bilbon, ikasle garaian, berriz jaio zen, berak esan izan duen moduan. Alfabetatze-prozesua burutu eta Gabriel Aresti poeta ezagutu zuen. Hark idazteko adorea eman zion eta literato ona izango zela iragarri zuen. Garai hartan abangoardiako literatura-estiloak ezagutu zituen. Hala, surrealismoaren eta orokorrean esperimentalismoen jarraitzaile bilakatu zen. Unibertsitateko ikasle zen garai hartan, 1978an Etiopia liburuan argitaratu ziren poesia eta narrazioak idazteari ekin zion.

Hurrengo paragrafoetan Lourdes Otaegi ikerlariak Bernardo Atxaga monografian jasotzen dituen biografia-datuak azalduko ditugu:. Egilearen hitza (Literatur kaierak Bilduma, Labayru-B.B.K. (Bilbao Bizkaia Kutxa), 1999).

1973an, Ekonomia Zientzien ikasketak burutu ondoren, Atxagaren urterik ilunenak hasi ziren, egileak berak adierazten duenez. Soldadutza egitera joan zen eta esperientzia txar haren ondorio da Ziutateaz eleberria. Eleberri politikoa da, heriotzari eta askatasunari buruzko gogoetak barneratzen dituena.

Soldadutza bukatu zuenean Donostiara joan zen bizitzera eta banku batean aritu zen lanean. Garai hartan sortu zuen "Panpina Ustela" aldizkaria, Koldo Izagirre eta Ramon Saizarbitoriarekin batera. Baina ez zuen Donostian luze iraun, bankuko lanak ez baitzuen asebetetzen. Bilbora itzulita hainbat ogibide izan zituen; inprentako langile, liburu saltzaile eta euskara irakasle besteak beste, baina begiak literaturan iltzatuta beti.

1978an Pott Banda literatura-taldea sortu zuen Joseba Sarrionandia, Jon Juaristi, Josemari Iturralde, Manu Erzilla, Ruper Ordorika eta beste hainbatekin batera. "Pott" aldizkarian argitaratzen zituzten lanak eta izaera eta gustu anitzekoak baziren ere ere, auzi sozialarekin konprometitutako literaturaren ukoa (Gabriel Arestiren estiloa) eta literatura autonomoaren aldarrikapena zuten bidelagun. Xede pedagogikotik aldentzen zen literatura bilatzen zuten. Pott Bandak 1983ra arte iran zuen; urte hartan Atxagak Bartzelonara jo zuen Filosofia ikastera. Ordurako bizitza idazle modura aurrera ateratzeko erabakia hartua zuen, hori dela eta, idazkera fintzen lagunduko zioten hainbat esparru garatu zituen: haurrentzako ipuinak, abestiak eta irrati-gidoiak.

1984an Bi Anai eleberria argitaratu zuen. Lan horrek ezagutarazi zuen irakurle euskaldunen artean. 1988an Obabakoak ipuin-bilduma argitaratu zuen. Lan horrekin Espainiako Literaturaren Sari Nazionala (1989) eskuratu zuen eta Europarako ateak zabaldu zitzaizkion. Argitaratu zen urtean Kritikaren Saria irabazi zuen, hurrengo urtean lehen Euskadi Saria eta beranduago finalista izan zen European Literary Price delakoan (1990), Pariseko Milepages Sarian (1991) eta Pirinio Atlantikoen Tres Coronas Sarian (1995). 2000. urterako liburua 24 hizkuntzara itzuli zen dagoeneko. Geroztik, gure mugaz beste aldeko euskal idazlerik ezagunena da.

1992an Iruñean "Garziarena" aldizkaria sortu zuen lagun batzuekin batera. Bi urteko iraupena izan zuen aldizkari hori kulturaren ildotik garatu zen batez ere. Artikuluak goitizen batekin eta Garziarena deiturarekin sinatzen ziren beti. B hizkiarekin hasten ziren egileen testuak Atxagak idatzitakoak ziren.

2000. urtean Iruñeako Pamiela argitaletxearekin lan egitea erabaki eta bertako zuzendaritza-taldean barneratu zen. 2001eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan Izquierda Unida-Ezker Batuaren aldeko botoa eskatu zuen, hainbat urtez euskal abertzaleei politika "erromantikoa" egin izana leporatu ostean. Keinu hori ez zen ohikoa euskal idazleen artean, ez baitzuten jendaurrean adierazten noren aldeko botoa emango zuten.

Besteak beste, Eusko Ikaskuntza-Euskadiko Kutxaren Humanitate, Kultura, Arteak eta Gizarte Zientzien Saria 2002 jaso zuen.



Hitzaldien bidez jendea erakartzeko gaitasuna da Atxagaren beste ezaugarri nabarmen bat. 2000. urterako 2.000 hitzaldi baino gehiago eman zituen jadanik, leku eta toki anitzetan, baita entzule moduan haurrak zituela ere. 90eko hamarkadan hainbat hitzaldi-errezitaldi eman zituen "irakasgai" modura: Zeruak (1994), Lezio berri bat ostrukari buruz (1994), Itzultzaile bat Parisen (1996) y Groenlandiako lezioa (1997).

Halaber, bere testuak pintoreen katalogoetan agertzeko interesa ere azaldu du. Bide horretatik Jose Luis Zumeta, Eduardo Chillida, Ramos Uranga, Andres Nagel, Carmelo Ortiz de Elguea, Eduardo Sanz, Francesc Torres eta Ricardo Toja aipa daitezke, adibide modura.