Auñamendi Eusko EntziklopediaBernardo Estornés Lasa Funtsa

Hori gertatzen da Franco hil eta Juan Carlos I.a Monarkiara etorri ondoren, Gobernuak amnistia osoa agintzen duenean (1977ko maiatzaren 20a) eta hauteskunde orokorrak egiteko prestatzen ari denean, Espainiako trantsizioa gertatzen den egoera latzetan izan daitekeen garbitasun guztiarekin. ETAren jarraitzaileen sektore erradikalenak (EHAS, gero HASI eta LAIA) uko egingo dio prozesu erreformistan sartzeari, ETAk borroka armatuarekin jarraitzeko hartutako erabakia babestuz. Lehen hauteskunde hauetan, alderdi politiko nazionalistak honako indar hauek osatzen dute:

Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ). Alderdi nazionalisten dekanoa da eta Kongresu bat egin berri du (martxoak 27), "Jaungoikua ta Lagi zarra", Jainkoa eta Foruak lelopean. Espainiako Estatuko Talde Demokrata Kristauaren barruan dago. Donostiako Anoeta frontoian berragertzeak, jendetza usainean, beteranoen eta herriaren memoria historikoaren mesedea iragartzen dio. Baita "belaunaldien arteko ordezkapenaren" sektoretik ere, ordura arteko politikatik aparte (beldurragatik, erosotasunagatik, pizgarri faltagatik). 1977-VI-15eko hautagaiak:

Gipuzkoa. Xabier Arzallus Antía, Antonio Monforte Arregui, Gerardo Bujanda Sarasola, Joseba Elosegi Odriozola, Jenaro Kortajarena Amiano, José Antonio Zabala Unzurrunzaga, Juan Esnal Alegría, Eli Galdós Zubía, Patxi Sagarzazu Moreno eta Jesús M.ª Alcain Domínguez. Senatua: P.S.O.E. eta E.S.E.I. Federico de Zavala (P.N.V.), Gregorio Monreal (E.S.E.I.) eta Enrique Iparraguirre (P.S.O.E.). Bizkaia Juan Ajuriaguerra, Iñigo Aguirre, Pedro Sodupe, Marcos Vizcaya, Josu Elorriaga, Pedro Basalda, Josu González, Inmaculada Oreta, Jesús Cortabarria, Federico Bergareche, Juan Cruz Nieves eta Zubía. Senatua: Miguel Unzueta eta Juan M.ª Bidarte. Araba. José Angel Cuerda, M.ª JesúsAguirre, Ignacio Bajo eta Patxi Ormazabal. Nafarroa. Koalizioan aurkeztu zen A.N.V. eta Partido Socialista Vasco-E.S.B.: uan, Unión Autonomista de Navarra alderdiekin. Carlos Garaicoechea (P.N.V.), Iñaki Aldecoa (E.S.B.), Cunchillos (P.N.V.), Josu Ostériz (A.N.V.) eta Alfonso Iriarte (E.S.B.).Euskal Sozialista Biltzarrea (ESB). Alderdi berria 1975-6 bitartean sortu zen, ETAko "aitzina" taldeko, ETA-Euskadiko Mugimendu Sozialistako, talde kooperatibistetako eta indibidualitate independenteetako militanteen konbergentziaren bidez. Legeztatu aurretik jendaurrera ateratzen den lehen alderdia da. Internazionalistatzat, sozialista autogestionariotzat eta pluralistatzat jotzen du bere burua. Fronte Abertzalea lehenesten du, gainerako euskal erakundeen aldeko klase frontea eta Fronte autonomikoa ez bezala. 1977-VI-15eko hautagaiak:

Gipuzkoa. Gregorio Echave, Kepa Anabitarte, Alberto Zuazúa, Jesús Larrañaga, M.ª Cruz Iriarte, Pello Errazquin eta José Antonio Ayestarán Lecuona. Senatua: José Luis Alvárez "Txillardegi" eta Eukeni Lasa. Bizkaia. Andoni Caiero, José Antonio Arana Martija, Pedro Urquijo, Juan Luis Ercilla, Javier Zarrabeitia, Ramón Zabalo, Iñaki Gorroño, Estíbaliz Gandariasbeitia, Javier Salaberria eta Jesús Miruri. Araba. Carlos Caballero, Iñaki Lasagabaster, Enrique Knörr eta Angel Salazar. Nafarroa. A.N.V.rekin eta EAJrekin koalizioan aurkeztu da.

Eusko Abertzale Ekintza (ANV). Lehen mitina 1977ko urtarrilaren 30ean egin zuen Plentzian. Izaera pluralistako sozialismo generikoa sustatzen du, eta Fronte Autonomiko bat eratzen du federazio-estatua edo Estatutua lortzeko. Hautagaiak 1977-VI-15: Gipuzkoa. Germán Urbisu, Miguel M.ª Martín Egurza, José Miguel Cánovas Querejeta, M.ª Luisa Gutiérrez Baldomero, Jesús Rementería, José Alberto Muñoz Zufía eta Jesús M.ª García Irujo. Bizkaia. Valentín Solagaistúa, Xabier San Juan Echevarrieta, Paúl Seijó Endaza, Juan M.ª Gochi Mendizabal, Juan Luis Moreno, Jesús M. González, Josu Aizpurua San Nicolás, Valeriano Urruticoechea, Emeterio de la Cosa eta Juan Jiménez Ugalde. Senatua: Pedro M.ª Irujo Ollo. Araba. Ez du aurkezten. Nafarroa. BGArekin eta EAJrekin koalizioan aurkeztu da.Euskadiko Ezkerra (EE). Ezkerreko hainbat indar nazionalista zein estatu mailakoak biltzen dituen koalizioa da. Lehenengoen artean, ETAren hainbat eratorri daude (batez ere ETA PM), EIAn bat egiten dutenak, eta bigarrenen artean, Mugimendu Komunista, ondoren EMK, ETAren semea bera ere. Hautagaiak 1977-VI-15: Gipuzkoa. Francisco Letamendia, Miguel Castells Arteche, Antxon Ibarguren, Patxi Itunioz, José M.ª Otegui, Ignacio Esnaola eta Jaime Gómez. Senatua: Juan M.ª Bandrés, J. de Oteiza eta Gurutz Jauregi. Bizkaia. Pedro Solabarria, Jon Idigoras, Santiago Brouard, Basilio Montes, Jesús Corres, Maite Idirin, José Luis Lizundia, Rosa Olivares, Narciso Artabe, Luis Alberdi, Félix Eguía, "Argala", Fernando Goitia, Bikandi Andereña, Miguel Zubizameta, Artiñano eta Kepa Leiza. Senatua: Xabier Kintana, Martin Orive, Javier Buruchaga eta Luis Mendaza. Araba. Javier Añúa, Koldo Grajales, José M.ª Ruiz de Arechavaleta eta Miguel Paredes Manot. Nafarroa. Ez du hautagaitzarik aurkeztu eta UNAIk hartzen du bere lekua.

Union Navarra de izquierda (UNAI). Nafarroako hauteskunde-koalizioa indar nazionalistek (EHAS, EIA) eta ez nazionalistek (OIC, MC) osatu zuten, ETA M eta PMtik eratorriak, independente asko gehiago. Hautagaiak 1977-VI- 15: kongresua: Francisco Javier Erice Cano, Jesús Casajús Martínez, Manuel Burguete Zubillaga, Angel Alfaro Arriola, Teresa Celaya Salcedo; Senatua: Miguel A. Muez Ororbia, Fernando Acha Asensio, Francisco Juan Zabaleta.Hauteskunde hauen emaitza erabakigarria izango da nazionalismoaren historiarako, mapa politiko heterogeneo bat marrazten baitu, probintzien arteko desoreka manifestu bat ezaugarri duena: Araba: kongresua: 2 UCD, 1 PSOE, 1 PNVSenatua: 3 Fronte Autonomikoa (1 PSOE, 1 EAJ eta 1 INDEPENDIENTE) 1 UCDGUIPÚZCOA: kongresua: 3 EAJ, 1 Kongresua: 1 Hain zuzen ere, Gernikan ekainaren 19an eratu zen Euskal Legebiltzarkideen Batzarrera lau probintzietakoak joan ziren, UCDko sei nafarrak izan ezik. Nafarroa Autonomia Estatutu bateratutik kanpo geratuko litzateke (1978ko urtarrilaren 4an) (ikus ESTATUTO) eta, modu simetrikoan, Nafarroarik gabeko Estatutua arbuiatzeko fronte bat eratuko litzateke: Altsasuko Mahaia, gero Herri Batasuna, non, orain modu masiboan, ETAtik eratorritako alderdi guztiak egongo liratekeen, PM (EHAS, gero HASI, LAIA), ESB eta hondakinak izan ezik. Hauteskundeek eta horien ondorioek (Nafarroa eta Baskongadetatik bereizitako instituzionalizazioa) eragindako militanteen joan-etorrian, euskal nazionalismoa hiru bloketara murrizten da:

A) Euzko Alderdi JeltzaleaB) Euskadiko Ezkerra (ETA PMren laguntzarekin)C) Herri Batasuna (ETA M-ren laguntzarekin)

Tripolarizazio horretan, gutxi definitutako talde guztiak desagertzen dira (ESEI), eta, ondorioz, militanteen eta jarraitzaileen joan-etorria gertatzen da, egokitasunaren bila (ez beti zorionekoa). ELA-STVk bere burua prozesu politikotik baztertzen du, langile-helburuko sindikalismo "nazional" batean behin eta berriz apolitiko batean babestuz. ETAk, bere bi bertsioetan, borroka armatura jotzen jarraituko du; Tejeroren estatu-kolpearen (1981), ETA PMren saiakeraren bezperetara arte, eta gaur egunera arte, ETA M. Abertzaletasunaren indarra, lau probintzietan era desberdinean banatua, ez zen baliagarria nazio gisa egituratzeko:

Hori dela eta, nazionalismoak gainerako indar autonomisten borondate nazionalitarioa behar zuen, bereziki horietako nagusiarena, PSOErena, 1977ko Itun Autonomikoaren arabera norabide horretan konprometitua. Baina Nafarroako talde sozialista, Euskadiko Alderdi Sozialista-PSOEkoa, saihesten zailak diren arrazoiengatik (ETAren indarkeriaren gaitzespena, "Gai nazionalaren" aurrean axolagabekeria handiagoa, Estatu mailako itxaropenak), euskal erakundetze berriaren une erabakigarrian, Nafarroako Eskuinaren sektore isolatzailearekin bat egingo du, PSE-PSOEtik ere aldenduz. Espainiako euskal nazionalismoaren berehalako proiektu nagusia, lau probintziak batera bilduko zituen autonomia nazionala lortzea, ez zegoen pozik. 1980an Euskal Probintzientzako Eusko Jaurlaritza bat sortu zen, eta 1984an Nafarroako Gobernua, aurreko urteetan onartutako Forua Hobetzeko Legean oinarritua, ondorengo ideologia nazionalistaren zain irredentistaren egoera, euskarri, justifikazio eta elikagai agortezin hori berresten du. Linz irakaslearen (1986) analisiaren arabera, euskal nazionalismo postfrankista honek, neurri handi batean, funtsezko elementuak -hizkuntza, arraza- beste modernoago eta boluntaristago batzuei atxikitzeko desplazatu ditu, besteak beste, lurralde-osotasunaren ideia eta estatu-nazioa sortzeko beharra, zerga-bitartekaritzarik gabe, gainerako komunitate nazionalei lotuta.

Ikusi NACIONALISMO (Aurkibidea).

Jatorrizko testua: Idoia Estornés Zubizarreta

Itzulpena: Batua itzultzaile automatikoa