Aretxabaleta eta Eskoriatza arteko auziak (XVI. mendea). Eskoriatzako herriak beste auzia sortu zion Arechavaletari Gaztelako Kontseiluan, 1583an, Kontzejuko etxea, kartzela eta haraneko audientziak zituena, bi herrietarako erosoen zegoen tokian egitea, korrejidorea seinalatuz. Arechavaletak uko egin zion asmo horri, aurreko betearazpenean oinarrituta. Bere tramiteak egin ondoren, epaitegi gorenak huts egin zuen negozio hori, eta Eskoriatzaren eskaera ez zela egin deklaratu zuen, nahiz eta aldeek jabetzari dagokionez duten eskubidea ukatu, ez baitzen aireztatu. Herri berberek beste kontu bat izan zuten 1587an, alkatea eta ibarreko gainerako zinegotziak aukeratzeari buruz. Ohitura zen aukera hori txandaka egitea, halako moldez non urtebetean funtzionario horiek Arechavaletan leku bereko bizilagunen artean izendatzen baitziren, eta bestea Eskoriatzan, herri honetakoen artean. Beraz, urte hartan Eskoriaza hautatu ondoren, Arechavaleta bere barrutiko subjektuetan egin zuen, bere aldetik, herri hark egiaztatu zuen bezala. Korregidoreak Arechavaletak egindako hautaketa onartu zuen, eta Eskoriatzakoa baliogabetu zuen; Valladolideko benetako kantzelaritzarako probidentzia horretaz baliatu zen. Auzitegi nagusi horrek, alderdiak entzun ondoren, beste hautaketa bat egiteko agindu zuen Eskoriatzako parrokian, eta urte bereko urriaren 24ko data duen benetako horniduraren eskumena eman zuen. Arechavaletak erregu-errekurtsoa jarri zuen; baina hurrengo abenduaren 4an berretsi zen bista-epaia, eta horrela exekutatu zen puntu hori. Determinazio hori betez, haran horretako Udala aukeratu zen Eskoriatzako udalerrian; horren ordez, ordutik aurrera bi herrien artean egin zen, harik eta banandu arte.