Bailarak

LENIZ, Harana

Haraneko hiriburutza du ardatz.' Arechavaleta edo Escoriaza, Arrasate banandu ondoren Leintz bailararen buruan geratu zen herrien artean zein zegoen argi ez dagoen arren, gertaerek adierazten dute lehenengoa izan zela, hau da, Arechavaleta. Halakoxeak dira haraneko kartzela, zepo eta pikota duena: bertan etengabe egin dira alardeak edo arma-erakustaldiak eta bere gerrako jendea: Arechavaletan haraneko bertako biztanleen justizia-audientziak ospatzen ohitu izana: lurralde osoko paperen artxiboa herri berean egotea. Bildutako inguruabar horiek guztiek erakusten dute, benetako hiriburu ez bada, Eskoriatzarekiko nolabaiteko nagusitasuna, nahiz eta hark ez duen ezagutu nahi izan hiribildu titulua lortu ondoren, eta garrantzi handiagoa hartu du. Horregatik, ezbairik gabe, bi herrien artean hainbat desberdintasun izan ziren, elkarren arteko lehian eta batak besteari aurre egiteko gogoan. 1493an hasi zen, hain zuzen ere, Oñatiko kondearen, bere jaunaren, aurrean, auzia, Arechavaletak bere epaitegiko audientziak bere plazan ospatzearen eta kartzela, pikota, urka eta epoa izatearen jabetza zela eta. Kondeak huts egin zuen, eta Arechavaleta babestu zuen egintza horien edukitzan; epaia, Valladolideko benetako kantzelaritzara eraman zena, epaitegi honek berretsi zuen 1495 eta 1496ko autoetan emandako bista-epai eta aldizkari bidez. Horiek horrela, ibarreko udalak edozein tokitan egin zitezkeela adierazi zuten, udal gobernuaren gehiengoak hala erabakita; eta negozio hori gauzatzeko benetako gutuna 1498ko azaroaren 15ean eman zen.