Fadurako Udalaren kirol hiria. Kirol-agerraldien ugaritasuna dela eta, Merino Urrutiak bere Apunteetan ematen dituen berriak ikus ditzakegu...: "XIX. mendearen amaieratik aurrera, zenbait kirol lantzen hasi ziren Guecho, eta hurrengo urteko lehen urteetatik aurrera zabalduz joan ziren. Orduan hasi zen kirol berrietarako zaletasuna pizten, batez ere Ingalaterratik etorriko zirenentzat; izan ere, Ingalaterrarekin harreman asko izan dira beti Iparraldean. Bereiz aipatuko da horietako bakoitza. Harrezkero, ez dira falta izan Guecho auzoetako udako jaien programetan, kasu bitxia gertatzen baita horietako bakoitzean jaiegunak asko errepikatu direla.
Kirol hipikoa. Lehen lehiaketak Lamiacoko zelaietan egin ziren, Lejonako Elizatean, aurreko mendearen amaieran. Han, 1889. urtetik aurrera, zaldi-lasterketak egiten ziren. Geroago, eremu horretan, poloan jokatu zen, eta hainbat aldiz joan zen haiengana Alfontso xiii.a erregea, alderdi batzuetan parte hartu zuena. 1943tik aurrera, Guedoko Udalak hipika-lehiaketetarako eremu bat jarri zuen Fadura parkean, oso kontuz, eta Areetan klub bat sortu zen, 1960ra arte arrakasta handiz antolatu zituena. Azken urteetan nazioarteko probak egin ziren. Parke horretan polo-zelai bat ere jarri zen, eta oraindik ere hor jarraitzen du kirol horrek.
Futbola. Kirol horretako lehen partidak Lamiacoko zelaietan ere izan ziren. 1900. urtearen inguruan, Juan Astorquia buru zuen Bilboko lehen taldeak, Ingalaterran ikasi eta jokoa inportatu zuenak, hainbat talderen aurka lehiatu zuen, besteak beste Burdigala, eta hura ikustera joan zen. Garai hartan, "El Unión" izeneko eremuan jokatzen zen. Sakangune batean zegoen, La Avanzadako errepidearen ertzean, eta eremu horretan entrenatu ziren tokiko taldeak eta Bilboko talde batzuk, zelaiaren ondoko trenbidean iristen zirenak. 1909. urtearen inguruan, Romoren lurretan, Arenas taldeak jokatu zuen. Espainiako txapelduna izan zen 1919an, Iparraldeko txapeldunordea hurrengo urteetan, eta beste trofeo garrantzitsu batzuk lortu zituen. "Arenas"-ko talde hori Ibaiondo zelaian jokatu zen, eta, gainera, leku zabala zuen atletismoko, belodromoko eta errauts-pistako "Drich-Drack" lehiaketetarako. Egun horietan, Bilboko taldeak futbol-zelai on bat prestatu zuen, Club Jolaseta dagoen lurretatik hurbil. Eremu honetara trenbide bat iristen zen Areetako geltokitik, eta horrela partiduetara Bilboko ikusleak joan zitezkeen, lehiaketak oso garrantzitsuak izan baitziren. Ibaiondoko eremu horretan zeuden lurrak urbanizatuta, Udalak Gobelasko zelaia laga zion "Arenasi", eta bertan kirol horretarako behar ziren instalazioak jarri ziren, aipatu zelaiak bere izen onari eusteko balio izan dutenak. 1927an "Club Deportivo de Guecho" sortu zen, Algortan jarri eta Fadura parkeko zelaian jokatu zuena, Udalak lagata. Urte horretatik aurrera talde ugarirekin jarraitzen du eta Bizkaiko txapelduna izan da
1934an.Usakume tiroa. Hasiera batean, mende-amaiera baino lehen, Lamiacoko eremu horietan landu zen kirol hori, mende hau ondo sartu arte, eta Alfontso xiii.a erregea joan zen haietara 1926an, argazkian ikus daitekeenez. Urte gutxi batzuetan, tiro-zelaia jarri zen Aiboko lurretan, eta urte batzuk geroago, kirol hori mantentzen duen kluba Fadura parkera eraman zen, Pinua izeneko lekura, eta lehiaketei jarraitzen diete, oso
lehiakorrak baitira. Urte askoan Gobelasko ibarrean egon ziren eta bertan "Real Sociedad de Golf de Neguri"k txapelketa garrantzitsuak antolatu ditu 1911tik aurrera. Duela urte batzuk, Sozietate honek Galean lursail ugari erosi zituen, itsasotik hurbil, Martínez Rivas familiarenak zirenak, eta bertan igerilekuak eta beste instalazio oso modernoak eraiki dira. Itsasargitik hurbil dauden lur batzuk urbanizatu dira. Loteka saltzen dira, eta luxuzko etxeak eraikitzen hasi dira. Uretako
kirolak. Gamallo Fierrosen begirunez, Bécquer anaien egonaldiari buruz hitz egitean, Emilio Arrietak, "Marina" operaren egile ezagunak, Abratik igerian egindako zeharkaldiari buruz eman didan informazioa eman diezaieket irakurleei. Balentria horrek balio handiagoa izan zuen hura egin zuen garaian, kanpoko malgukien eraikuntzatik urte askora baitzegoen eta Abra korronte guztien mende baitzegoen. Gorpuzkera handiko gizona, Arrieta, 34 urte inguru zituena, bibote handiak eta balentria handi horren egunean perla ikusgarria zituen. Gamallo Fierrosen arabera, Arrieta eta Truebaren arteko adiskidetasunak Kantauri itsasoa bisitatzera eraman zuen. Ikusi dugunez, Kantauri itsasoari errespetua galdu zion laster, eta bere urak menderatu zituen. Informazioa 1857ko abuztuaren 26ko "Berritasunak" egunkariko kazeta baten kopia-liburukia da. Hasieran, Arrietaren nortasunaren glosa eta izenburu batengatik ospea duen pertsona batek aldi berean beste mundu desberdin batean distira eginez topatzen duen harridura. Halaxe gertatu zen Ildegunda (1849an estreinatutako opera), El Dominio Azul (1853an estreinatua) eta Marina (1855ean zarzuela eta 1871n opera) lanen egile malkartsuarekin. "El Grumete en Algorta" egunkariaren artikuluak du izenburua, eta honela dio: "D gure konpositorea Santurtzin uretara bota zen. Emilio Arrietak, bere lagunek hala eskatuta ere, igeri eginez Algortako herrira iristea proposatu zuen, hiru lego-laurden inguruan, eta ordubete pasatxoan iritsi zen". Egunkariak dioenez, igerilariaren meritu nagusia izan zen ez zuela bere ibilbidean lerro zuzenari jarraitu, ez eta Kantauriko itsasaldietako itsaslaster indartsuei aurre egin ere, baizik eta bere ibilbide zail eta luzeari ekin zion mugimendu bera ez etenda ez aldatuta. "Tartetxo bat kantatuz, beste batzuk lagunei bi pototan hitz eginez, beti lasai, esfortzurik eta nekerik gabe, Algortako hondartzara oinez joan izan balitz bezala iritsi zen, bere balentria errepikatzeko moduan...". "Algortako bizilagunak hain apopilo berezia jasotzera joan ziren, Portugaletera hurbiltzean entzun zituen itore eta suziriak, eta haien lagunen zorionak eta txaloak harrigarriak iruditzen zitzaizkion Arrieta jaunari. Izan ere, berak uste du erraza eta erraza dela, eta halaxe da igerilari trebe eta indartsu honentzat, eta hori oso zaila da guztiontzat, guztiz ezinezkoa ez bada". "Beste batek bakarrik, Arrieta jaunak baino lehen, balentria bera egin du, baina ziur nago ahalegin handiagoa egingo lukeela. Arrieta jaunari ez zitzaion ezer kostatu". Egokia iruditu zait aipatutako gacetilla ia guztia kopiatzea, irakurleak hobeto jakin dezan nola Emilio Arrieta konpositore ezaguna izan zen gure Abra eta Algortako portua ezagutarazi zituen igerilari ausarta ere, auzotarrek irakurri dugun harrera ona egin baitzioten. Mirespen bera sentituko dute narrazio horren berri dakitenek, Bilboko Abran arrakasta handia izan zuen igeriketako kirolari primitibo eta ezezagun haren
eskutik. Elizate honetako bizilagunen artean ezin falta zen kirol bikain hori; izan ere, beren eguneroko lanean, poto-arrantzaleen lanbidean, oso entrenatuta zeuden Kantauri itsasoarekiko borrokan. Estropadak, tokiko gainerako kirolak bezala, oso garrantzitsuak izan dira beti lehiaketen aurretik eta ondoren, bai Lugoko bizilagunen artean, bai itsasadarreko gainerako herrien artean. Gure arraunlariek behin eta berriz egin diete aurre haiekin eta baita Santanderko eta Gipuzkoako portuetakoekin ere. Horiek guztiak oso ezagunak dira itsasoari begira duten itsas mailagatik. Algortako lehen traineru-estropaden argazkiaren kopia lortu dut. Estropada horiek Abran egin ziren 1919an, ontziralekutik aterata (ik. p.
71).Batelen estropadak. Era horretako estropadak ere egin dira uda-garaian. Itsasadarraren sarreran izan dira, eta Portugaleteko eta Areetako kaiek ikuspen handia izan dute. Bertatik lehiaketak zehaztasun osoz ikus zitezkeen, herritar guztiek ikusteko interesa baitzuten, batez ere ondoko herrietako ontziak borrokan ari zirenean. Bela. Balandro-estropaden zaletasuna Abrako Itsas Klubak eta Real Sporting Club elkarteak landu zuten. 1898an sortu zen, eta udan Abran dagoen baltsa flotatzailean dago. Horrek bultzada handia eman die bela-estropadei, nazioarteko elkarte garrantzitsuenek parte hartu baitute. 1928an "scooners" yateen nazioarteko bi estropada egin ziren. Lehena New Yorketik atera eta Bilboko Abrara iritsi zen, eta Estatu Batuetako portu horretako "Helena" eta "Pinta" ontziek irabazi zuten. Bigarrena Plymoutheko portu ingelesetik atera zen eta Horacio Echevarrietaren "María del Carmen Ana" yateak irabazi zuen. Garaipenak gogor astindu ziren Itsasoko Klubean. Real
Club Jolaseta. Kirolei buruzko atal honetan, ezin falta da Fadurako zelaietan kirol-sustrai handiak dituen gizarte honen aipamena, Gobela eta errepidearen ondoan baitaude. Klub hori oso ezaguna da Guecho barruan eta kanpoan. Zenbait tenis-zelai ditu, eta horietako bi estaltzen dira. Gainera, belar-zelaia du hockey-lehiaketetarako. Frontoi ona eta igerileku olinpikoa ere baditu. Aseguru-etxeen seme-alabentzako askotariko
kirolak.Etorkizunerako kirol-proiektuak. Gaur egun, Guedoko Udala, Gorputz Hezkuntzako eta Kiroletako Ordezkaritza Nazionalaren laguntzarekin, Fadurako udal eremu zabalean kirol hiri bat sortzeko kudeaketa egiten ari da. Orain, kirol horiek aztertzen aritu naiz. Proiektu handi hau onuragarria izango da eta Bilbok eta inguruko herri guztiek ondo hartuko dute. Atletismoko pistak, futbol zelaiak eta kirol hipikoak egiteko asmoa dago. Tenis-pistak, pilota-frontoi ona eta igerileku estalia ez dira faltako. Ondoan, turismogune horretarako eraikin osagarriak eraikiko dira, Fadurako marko eder baten barruan etorkizun handia dutenak, zuhaitzez inguratuta.
Kirol hipikoa. Lehen lehiaketak Lamiacoko zelaietan egin ziren, Lejonako Elizatean, aurreko mendearen amaieran. Han, 1889. urtetik aurrera, zaldi-lasterketak egiten ziren. Geroago, eremu horretan, poloan jokatu zen, eta hainbat aldiz joan zen haiengana Alfontso xiii.a erregea, alderdi batzuetan parte hartu zuena. 1943tik aurrera, Guedoko Udalak hipika-lehiaketetarako eremu bat jarri zuen Fadura parkean, oso kontuz, eta Areetan klub bat sortu zen, 1960ra arte arrakasta handiz antolatu zituena. Azken urteetan nazioarteko probak egin ziren. Parke horretan polo-zelai bat ere jarri zen, eta oraindik ere hor jarraitzen du kirol horrek.
Futbola. Kirol horretako lehen partidak Lamiacoko zelaietan ere izan ziren. 1900. urtearen inguruan, Juan Astorquia buru zuen Bilboko lehen taldeak, Ingalaterran ikasi eta jokoa inportatu zuenak, hainbat talderen aurka lehiatu zuen, besteak beste Burdigala, eta hura ikustera joan zen. Garai hartan, "El Unión" izeneko eremuan jokatzen zen. Sakangune batean zegoen, La Avanzadako errepidearen ertzean, eta eremu horretan entrenatu ziren tokiko taldeak eta Bilboko talde batzuk, zelaiaren ondoko trenbidean iristen zirenak. 1909. urtearen inguruan, Romoren lurretan, Arenas taldeak jokatu zuen. Espainiako txapelduna izan zen 1919an, Iparraldeko txapeldunordea hurrengo urteetan, eta beste trofeo garrantzitsu batzuk lortu zituen. "Arenas"-ko talde hori Ibaiondo zelaian jokatu zen, eta, gainera, leku zabala zuen atletismoko, belodromoko eta errauts-pistako "Drich-Drack" lehiaketetarako. Egun horietan, Bilboko taldeak futbol-zelai on bat prestatu zuen, Club Jolaseta dagoen lurretatik hurbil. Eremu honetara trenbide bat iristen zen Areetako geltokitik, eta horrela partiduetara Bilboko ikusleak joan zitezkeen, lehiaketak oso garrantzitsuak izan baitziren. Ibaiondoko eremu horretan zeuden lurrak urbanizatuta, Udalak Gobelasko zelaia laga zion "Arenasi", eta bertan kirol horretarako behar ziren instalazioak jarri ziren, aipatu zelaiak bere izen onari eusteko balio izan dutenak. 1927an "Club Deportivo de Guecho" sortu zen, Algortan jarri eta Fadura parkeko zelaian jokatu zuena, Udalak lagata. Urte horretatik aurrera talde ugarirekin jarraitzen du eta Bizkaiko txapelduna izan da
1934an.Usakume tiroa. Hasiera batean, mende-amaiera baino lehen, Lamiacoko eremu horietan landu zen kirol hori, mende hau ondo sartu arte, eta Alfontso xiii.a erregea joan zen haietara 1926an, argazkian ikus daitekeenez. Urte gutxi batzuetan, tiro-zelaia jarri zen Aiboko lurretan, eta urte batzuk geroago, kirol hori mantentzen duen kluba Fadura parkera eraman zen, Pinua izeneko lekura, eta lehiaketei jarraitzen diete, oso
lehiakorrak baitira. Urte askoan Gobelasko ibarrean egon ziren eta bertan "Real Sociedad de Golf de Neguri"k txapelketa garrantzitsuak antolatu ditu 1911tik aurrera. Duela urte batzuk, Sozietate honek Galean lursail ugari erosi zituen, itsasotik hurbil, Martínez Rivas familiarenak zirenak, eta bertan igerilekuak eta beste instalazio oso modernoak eraiki dira. Itsasargitik hurbil dauden lur batzuk urbanizatu dira. Loteka saltzen dira, eta luxuzko etxeak eraikitzen hasi dira. Uretako
kirolak. Gamallo Fierrosen begirunez, Bécquer anaien egonaldiari buruz hitz egitean, Emilio Arrietak, "Marina" operaren egile ezagunak, Abratik igerian egindako zeharkaldiari buruz eman didan informazioa eman diezaieket irakurleei. Balentria horrek balio handiagoa izan zuen hura egin zuen garaian, kanpoko malgukien eraikuntzatik urte askora baitzegoen eta Abra korronte guztien mende baitzegoen. Gorpuzkera handiko gizona, Arrieta, 34 urte inguru zituena, bibote handiak eta balentria handi horren egunean perla ikusgarria zituen. Gamallo Fierrosen arabera, Arrieta eta Truebaren arteko adiskidetasunak Kantauri itsasoa bisitatzera eraman zuen. Ikusi dugunez, Kantauri itsasoari errespetua galdu zion laster, eta bere urak menderatu zituen. Informazioa 1857ko abuztuaren 26ko "Berritasunak" egunkariko kazeta baten kopia-liburukia da. Hasieran, Arrietaren nortasunaren glosa eta izenburu batengatik ospea duen pertsona batek aldi berean beste mundu desberdin batean distira eginez topatzen duen harridura. Halaxe gertatu zen Ildegunda (1849an estreinatutako opera), El Dominio Azul (1853an estreinatua) eta Marina (1855ean zarzuela eta 1871n opera) lanen egile malkartsuarekin. "El Grumete en Algorta" egunkariaren artikuluak du izenburua, eta honela dio: "D gure konpositorea Santurtzin uretara bota zen. Emilio Arrietak, bere lagunek hala eskatuta ere, igeri eginez Algortako herrira iristea proposatu zuen, hiru lego-laurden inguruan, eta ordubete pasatxoan iritsi zen". Egunkariak dioenez, igerilariaren meritu nagusia izan zen ez zuela bere ibilbidean lerro zuzenari jarraitu, ez eta Kantauriko itsasaldietako itsaslaster indartsuei aurre egin ere, baizik eta bere ibilbide zail eta luzeari ekin zion mugimendu bera ez etenda ez aldatuta. "Tartetxo bat kantatuz, beste batzuk lagunei bi pototan hitz eginez, beti lasai, esfortzurik eta nekerik gabe, Algortako hondartzara oinez joan izan balitz bezala iritsi zen, bere balentria errepikatzeko moduan...". "Algortako bizilagunak hain apopilo berezia jasotzera joan ziren, Portugaletera hurbiltzean entzun zituen itore eta suziriak, eta haien lagunen zorionak eta txaloak harrigarriak iruditzen zitzaizkion Arrieta jaunari. Izan ere, berak uste du erraza eta erraza dela, eta halaxe da igerilari trebe eta indartsu honentzat, eta hori oso zaila da guztiontzat, guztiz ezinezkoa ez bada". "Beste batek bakarrik, Arrieta jaunak baino lehen, balentria bera egin du, baina ziur nago ahalegin handiagoa egingo lukeela. Arrieta jaunari ez zitzaion ezer kostatu". Egokia iruditu zait aipatutako gacetilla ia guztia kopiatzea, irakurleak hobeto jakin dezan nola Emilio Arrieta konpositore ezaguna izan zen gure Abra eta Algortako portua ezagutarazi zituen igerilari ausarta ere, auzotarrek irakurri dugun harrera ona egin baitzioten. Mirespen bera sentituko dute narrazio horren berri dakitenek, Bilboko Abran arrakasta handia izan zuen igeriketako kirolari primitibo eta ezezagun haren
eskutik. Elizate honetako bizilagunen artean ezin falta zen kirol bikain hori; izan ere, beren eguneroko lanean, poto-arrantzaleen lanbidean, oso entrenatuta zeuden Kantauri itsasoarekiko borrokan. Estropadak, tokiko gainerako kirolak bezala, oso garrantzitsuak izan dira beti lehiaketen aurretik eta ondoren, bai Lugoko bizilagunen artean, bai itsasadarreko gainerako herrien artean. Gure arraunlariek behin eta berriz egin diete aurre haiekin eta baita Santanderko eta Gipuzkoako portuetakoekin ere. Horiek guztiak oso ezagunak dira itsasoari begira duten itsas mailagatik. Algortako lehen traineru-estropaden argazkiaren kopia lortu dut. Estropada horiek Abran egin ziren 1919an, ontziralekutik aterata (ik. p.
71).Batelen estropadak. Era horretako estropadak ere egin dira uda-garaian. Itsasadarraren sarreran izan dira, eta Portugaleteko eta Areetako kaiek ikuspen handia izan dute. Bertatik lehiaketak zehaztasun osoz ikus zitezkeen, herritar guztiek ikusteko interesa baitzuten, batez ere ondoko herrietako ontziak borrokan ari zirenean. Bela. Balandro-estropaden zaletasuna Abrako Itsas Klubak eta Real Sporting Club elkarteak landu zuten. 1898an sortu zen, eta udan Abran dagoen baltsa flotatzailean dago. Horrek bultzada handia eman die bela-estropadei, nazioarteko elkarte garrantzitsuenek parte hartu baitute. 1928an "scooners" yateen nazioarteko bi estropada egin ziren. Lehena New Yorketik atera eta Bilboko Abrara iritsi zen, eta Estatu Batuetako portu horretako "Helena" eta "Pinta" ontziek irabazi zuten. Bigarrena Plymoutheko portu ingelesetik atera zen eta Horacio Echevarrietaren "María del Carmen Ana" yateak irabazi zuen. Garaipenak gogor astindu ziren Itsasoko Klubean. Real
Club Jolaseta. Kirolei buruzko atal honetan, ezin falta da Fadurako zelaietan kirol-sustrai handiak dituen gizarte honen aipamena, Gobela eta errepidearen ondoan baitaude. Klub hori oso ezaguna da Guecho barruan eta kanpoan. Zenbait tenis-zelai ditu, eta horietako bi estaltzen dira. Gainera, belar-zelaia du hockey-lehiaketetarako. Frontoi ona eta igerileku olinpikoa ere baditu. Aseguru-etxeen seme-alabentzako askotariko
kirolak.Etorkizunerako kirol-proiektuak. Gaur egun, Guedoko Udala, Gorputz Hezkuntzako eta Kiroletako Ordezkaritza Nazionalaren laguntzarekin, Fadurako udal eremu zabalean kirol hiri bat sortzeko kudeaketa egiten ari da. Orain, kirol horiek aztertzen aritu naiz. Proiektu handi hau onuragarria izango da eta Bilbok eta inguruko herri guztiek ondo hartuko dute. Atletismoko pistak, futbol zelaiak eta kirol hipikoak egiteko asmoa dago. Tenis-pistak, pilota-frontoi ona eta igerileku estalia ez dira faltako. Ondoan, turismogune horretarako eraikin osagarriak eraikiko dira, Fadurako marko eder baten barruan etorkizun handia dutenak, zuhaitzez inguratuta.