Toponimoak

ARROILA

Zestoako nekazaritza eta abeltzaintza komunak. Zementu-fabrika batzuk daude, bat ehunena eta bestea gurinarena.
Herri-ipuinak: Erroketxo ta ama (Roquecito eta ama). Peru ta Maria (Pedro eta Maria). v R Ako Unibertsitatea, "E. Eta." (II, 47. zk., 103).
Herri-kantak: Gure Ama Birjina; Madrillen dago; Manuel narruk. Erref.: R A. «K. P. V.», 843, 777, 660.
v BALENCIAGA, Cristobal (pintorea); ERENCHU, Teodoro de (pintorea); ERENCHU, Eloy de (pintorea); IBAR, José Manuel, "Urtain"; ARAMBURU, Pedro
Santa Ana egunean erromeria ospatzen du.
Antzinatik, Deva herriko jurisdikziokoa izan zen lur hori, herrixka baitzen. Beraz, ez zuen udalik ez gobernu propiorik izan, eta bertako biztanleak hiribilduaren menpe zeuden diruzko kontribuzio pertsonal guztietan, bertako gainerako eztula bezala. 1596. urtean lehenak uko egin zioten Debari kapitain nagusiak itsas herriak bere segurtasunerako agindu zituen guardiak egitera joateari. Armaz jantzita joan ziren bertako alkatearen aurka, hark eman eta prozesatu egin behar izan baitzituen, altxatu zuten zalaparta ikusita. Urte bereko Tolosako Batzar Nagusiak gai horren berri izan zuen, eta Arroakoak aipatu soldadutza egin zezaten eskatu zuen. Deva hiribilduarekin izandako desadostasun berriak zirela eta, lur hori aldi osoan banandu zen, eta Zestoako auzoari gehitu zitzaion. Anexio horren konkordia-eskritura Itzarren eman zen 1852ko apirilaren 26an, D. Luis de Macazaga, Debako eskribaua, urte bereko Tolosako Batzar Nagusiek onartu zutena. Cestonako sukaldean zuen buru, Devakoan zituen 18 suekin.
Parrokia, Azpeitiko artzapezpikua, Donostiako elizbarrutia. Parrokia-eliza San Estebanen izena du. Bikario batek eta onuradun batek zerbitzatzen zuten. Bikariotzaren aurkezpena herri honetako lau onuradun osoen artean zegoen, bere laurdenetako batean, eta izendatuak Arroan betiereko aukera zuen, edo erdi eta gero txanda osora igotzeko aukera. Onuradunarenak berak ziren Debako lau onuradun oso bere udaleko gizabanakoekin kopuru berean zen.Idoia

ESTORNÉS ZUBIZARRETA
Barakaldoko mugapea (Bizkaia) (1863).
Arrona de Cestonan (Guip. ). Laurdendua. Koloreak: 1.a eta 4.a, gorriak; txorrota, urrea; 2.a eta 3.a, zilarra; zuhaitza, berdea; basurdea, beltza; mihiztatua, gorria. Erref.: J. K G
Bestea leku berean. Partida. Koloreak: I., gorria; iturriak, urrea; 2., zilarra; zuhaitzak, berdeak; basurdea, beltza.-B. eta J. L