Baldomero Espartero kapitain jeneral giristinoaren eta Rafael Maroto teniente jeneral karlistaren artean hitzartutako konpromisoa, 1833-1839 bitarteko lehen karlistaldia amaitu zuena. Prestaketak motelak eta neketsuak izan ziren eta, seguru asko, 1839ko hasieran abiatu ziren, Karlos Maria Isidrok Maroto Armadako Estatu Nagusiko Buru izendatu zuenetik 6 edo 7 hilabetera. Bi jeneralen arteko bitartekari lanetan Lord Hay komodoro ingelesa aritu zen, Joaquín María de Satrústegui laguntzaile eta idazkariaren aholkuarekin.
Negoziazio horietan, Maroto, pixkanaka-pixkanaka, bere asmoetan amore ematen hasi zen Esparteroren tropen aurrerapenak eta Simon de la Torre Bizkaiko dibisio karlistako komandantearen pazientzia ezak bultzatuta. Jarraitzaileek, gerraz nazkatuta bazeuden ere, ez zuten Foruei buruzko auzian amore eman nahi izan. Auzi dinastiko hutsagatik gerraren jarraipenari uko egin zioten arren (Elgeta, 1839ko abuztuaren 25a), soldadu karlista gehienek adierazi zuten ez zeudela prest armak entregatzeko Gorteek foru-establezimendua bermatu arte. Hori izan zen negoziazio guztiak hondora erazi zituen oztopo gaindiezina.
Abuztuaren 26an, Espartero egoera salbatzen saiatu zen, Maratoren jarraitzaileei artikulu hau aurkeztuta: Foruak berretsi egiten dira, nazioko erakunde eta legeekin bateragarriak diren heinean... Maroto prest zegoen onartzeko, baina Urbistondo eta Iturbe Gaztelako eta Gipuzkoako dibisioetako buruek uko egin zioten onartzeari. La Torrek bakarrik onartzen zuen. "Ez dakit zer estandarteren menpe jarraituko duten karlistek -dio Wylde koronel britainiarrak, Palmerston bizkondearen korrespontsalak - Bakea eta Foruak aipatzen dituenaren menpe ez bada". Elkarrizketak bertan behera geratu ziren, eta, hurrengo egunean, bi jeneralek tropen mobilizazioa agindu zuten. Une honetan La Torrek men ez egiteak egoera itzulezin bihurtu zuen: Espartero Oñatin sartu zen (abuztuaren 28an). Marotok berriz ere amore eman zuen eta mezu bat bidali zuen negoziazioei bide berria emanez.' Oñatin (abuztuaren 29an) idatzi zen behin betiko hitzarmena, herrialdearen eta armada karlistaren zortea erabakiko zuena.
Artikulu hauek ditu:
1. artikulua. Baldomero Espartero kapitain jeneralak interes biziarekin gomendatuko dio Gobernuari bere eskaintza betetzeko, hots, Gorteei foruen emakida edo aldaketa formalki proposatzeko.
2. artikulua.- Rafael Maroto teniente jeneralaren armadaren menpeko jeneral, buru, ofizial eta gainerako guztien enpleguak, graduak eta dominak onartuko dira, eta Rafael Maroto jaunak zerrendak aurkeztuko ditu, armak adierazita. Hala, 1837ko Konstituzioa, Isabel II.aren tronua eta bere amaren erregeordetza babesten jarraitzeko askatasuna izango dute. Armak eskuetan jarraitu nahi ez duenak bere etxera joateko askatasuna izango du.
3. artikulua. Lehenengo aukera hartzen dutenek armadan jarraituko dute, bai armada kide bai supernumerario gisa armadaren eskalan duten ordenaren arabera.
4. artikulua. Beren etxeetara erretiratu nahi dutenek, jeneralak edo brigadakoak izanik, beren kuartela jasoko dute, araudiaren arabera dagokien soldatarekin: nagusiek eta ofizialek lizentzia mugagabea edo erretirokoa eskuratuko dute, beren araudiaren arabera. Norbaitek aldi baterako lizentzia nahi badu, dagokion armako ikuskatzailearen bidez eskatuko du, atzerrira joatea ez da salbuespena izango. Kasu horretan, eskaera Baldomero Espartero kapitain jeneralaren bidez egin ondoren, hark dagokion pasaportea emango die. Bitartean, eskatutako eskaerei bidea emango die eta B.M.-aren onarpena gomendatuko du.
5. artikulua. Atzerrira joateko behin-behineko baimena eskatzen dutenei, itzuli arte euren soldatak eskatu ezin dutenez, Errege Aginduen arabera, Baldomero Espartero kapitain jeneral jaunak, berari emandako ahalmena erabiliz, lau ordainsaria emango die, artikulu honetan maila guztiak, jeneralengandik tenienteordeengaino, hauek barne, sartzen direlarik.
6. artikulua. Aurreko artikuluek armadako enplegatu guztiak hartzen dituzte, eta hitzarmen hau berretsi eta hamabi egunera aurkezten diren zibilak ere sartzen dira.
7. artikulua. Nafarroako eta Arabako dibisioak Gaztelako, Bizkaiko eta Gipuzkoako dibisioen antzera aurkezten badira, aurreko artikuluetan adierazitako baldintza berberak izango dituzte.
8. artikulua. Baldomero Espartero kapitain jeneralaren esku jarriko dira Rafael Maroto teniente jeneralaren erabakimenaren mende dauden artilleria-parkeak, arma-lantegiak, jantzi arma-gordailu eta jaki biltegiak.
9. artikulua. Itun honekin bere osotasunean bat datozen Bizkaiko eta Gipuzkoako probintzietako eta gaztelar armadetako gatibuak aske geratuko dira eta besteentzat adostu diren abantaila berberak izango dituzte. Bat ez datozenek gatibuen ondorioak pairatu beharko dituzte.
10. artikulua. Baldomero Espartero kapitain jeneralak Gobernuari aurkeztuko dio, hark Gorteen aurrean gauza bera egin dezan, gerra honetan hil direnen alargunei eta umezurtzei merezi duten begirunea, hitzarmen hau osatzen duten armadei dagokiena --Espartero -Iturbe -Cuevillas -Francisco Fulgosio- Cabañero -Díez Mogrovejo -Lasala -José Fulgosio -Eguía -Selgas -López Cabañas -Lagartu.
Erredakzioaren izapidea egin ondoren, jeneral karlistak hitzarmena beren tropei betearazten saiatu ziren. Abuztuaren 30ean Bergarara Maroto eta La Torre bakarrik joan ziren; boluntarioak, itunaren testua ezagutu ez arren, ez ziren fio. Urbiztondo eta La Torre batailoien errendimendua kudeatzera joan ziren, eta gauean komandanteen sinadurarekin itzuli ziren. Abuztuaren 31n, armak uztera joan ziren tropen desfilea hasi zen. Bergarara iritsi zen lehena Urbiztondo izan zen Gaztelako dibisioa gogo-gaiztoz eraman zuena. Gero, Iturbe agertu zen Gipuzkoako brigada batekin —gainerako gipuzkoarrek uko egin zioten joateari—, eta La Torre, Bizkaiko 8 batailoiekin. Azken horiek hitzarmena onartu zuten, baina ez zituzten armak entregatu nahi izan Gorteetako epaia ezagutu arte, eta ondoren Elorriora joan ziren. Hurrengo egunetan Bergarara hainbat partida joan ziren eta irailaren 5ean Gipuzkoako batailoi batzuk sartu ziren hitzarmenean.
Bergarako hitzarmena onartu zuten batailoi guztiak 16 izan ziren: Gaztelako 5 batailoi, Gipuzkoako 3 eta Bizkaiko 8. Beste batzuek Hitzarmena onartzeari uko egiten zioten: Nafarroako 13 batailoi, Arabako 6, Gipuzkoako 5, Gaztelako 1 eta Kantabriakok 2. Gizon horietako askok irailaren 14an zeharkatu zuten muga, erregegaiarekin batera. Beste batzuek Ameriketara edo Filipinetara emigratu zuten.
Irailaren 25ean Gebarako gaztelukoek, azken gordeleku karlista, amore eman zuten. Hilabete geroago, Espainiako Gorteek "Monarkiaren batasun konstituzionalaren kalterik gabe" klausula erabakigarriaren bidez, euskal foruak berretsi zituzten. Bergarako Hitzarmena promesa bat izan zen hainbaten artean; hori ez betetzeak, ordea, euskal historiaren norabidea aldatu zuen behin betiko.
Gehiago ikusi [+]
![[+]](https://www.zumalakarregimuseoa.eus/eu/ekintzak-eta-zerbitzuak/ikerketa-eta-dokumentazioa/Convenio.jpg/view){kind=link}
Jatorrizko testua: Estornés Zubizarreta, Idoia
Itzulpena: Elia itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua