Historia, II. c) Erregistroen Zuzendaritza Nagusiak 1972ko otsailaren 1ean emandako ebazpenaren emaitzetako batean, adierazi zen eskualdeko fiskalak, Eneko izenari dagokionez, bidegabekotzat jotzen duela eskatutako baimena, interesatutako izenak gaztelaniazko itzulpena baitu, Iñigo bezala, eta horrela agertzen dela Euskarazko izenen hiztegian L argitalpenean. G E. V., izen bereko argitaletxeak Bilbon 1970ean inprimatua, akats nabarmena izan da aipatzen dudan argitalpenaren testuaren interpretazioan. Irakurketa arretatsuago batek argitu dezake hori. Iñigo edo Eneco "izen erdaldunen" zutabean agertzen da; Eneka, berriz, "gizonezko euzkerizatu" izenekoan eta Eneke, "emakumezkoenean". Argumentazioan aurrera egin aurretik, egin dezagun edizio horren historia, eta joan gaitezen iturrira. Azaleko xerokopiak eta or. eransten ditu. Euskal Santoralaren 18-19-28-29-40-41-52-53-68-69; hau da, santuen izen euzkerizatuen zerrenda, eta Sabino de Arana eta Goirik Bizkaiko Egutegirako egokitutako izen propio gisa aplika daitezkeen jai-izenen itzulpena, Luis de Eleizalderen hitzaurre batekin, Bilbo 1910; horren bidez berrargitalpen partziala egiten da. or. 18 ez dela erreproduzitzen, irakur daiteke: "Azkenik, egutegian agertzen ez diren zenbait izen oso arrunt eta beste batzuk nahiko erabiliak gehitu direla adierazi behar dugu; baina izartxo bat (*) jarri zaie aurretik, euzkerizazioan izan ditzakeen akatsak ez daitezen lehenengo Egutegiaren egileari egotzi". Eusko Alderdi Jeltzalearen Bizkaiko Euzkera Batzordearen oharra da hau. Kasu honetan Iñigo edo Eneco* dago "izen erdaldunen" zutabean, eta izartxo bat darama. Hau da, Eneco Batzordearen aburuz, gaztelaniazko izena zen, eta ezin da baliozkotzat hartu eskualdeko fiskalak emandako lekukotza, ez baitator bat gaztelaniazko izen bat bere hizkuntzara itzultzeko zentzuarekin; izan ere, itzuli hitza, adierarik gabe, hizkuntza batean idatzita dagoena edo lehenago beste batean adierazi dena adierazteko esanahiarekin erabiltzen da. Kasu honetan, Eusko Alderdi Jeltzalearen Bizkaiko Euzkera Batzordea bera da Eneco hitzak gaur egun duen lekuko esanguratsuena eta axolagabeena, familien eta herrien hizkuntzan eta oroitzapenean gizonaren izen propioaren balioa duena. Eneka Gotzonen Zumaiako Erregistro Zibilak emandako jaiotza-inskripzioaren hitzez hitzeko ziurtagiria aurkezten dut, Iñigo Angel Arrieta Aguirrezabalaga, 1921eko ekainaren 20an jaioa. Ziurtagiri horrek frogatzen du Eneka, lehenago esan den bezala, Iñigo Aranaren Santoral Vasco de Sabino Goirin egon zela indarrean, eta Enekan ageri dela. Iñigok eta Enekok Jacobe, Jaime, Jacobo, Santiago bezalako izenak dituzte, pertsona-izen desberdinak baitira, jatorri historiko komuna izan arren. Jakina da Jacobe forma herrikoia Jacome dela, Jacme bakarrik geratzen dela eta gero Jaimera pasatzen dela. Hala ere, Jaimeren izena onartuta egonik, gaur egun arte Jakoberen izena erabili izan da, aurreko mendeetako bataiatuen liburuetan ikus daitekeen bezala, Jakoborekin batera, forma kultuagoa. Gauza bera gertatzen da Millánen kasuan, herri bidez transmititutako forma baita, San Millan de la Cogolla baitu, eta horrek ez du galarazten Emiliana forma arkaizatzaileak indarra hartzea une jakin batean. Bestalde, Santiagok Sant eta Lago elementuak ditu, Jacoben ez bezalako bilakaera, eta santua izendatzeko modua edozein pertsonari aplikatzen zaio. Ezbairik gabe, izen horiek guztiek, Enecok eta Iñigok bezala, forma ezberdin eta loturarik gabekotzat jotzen dituzte herri-adimenean, ikerketa erudituetara jo ezean. Hori, oro har, nolabaiteko hedapena izan duten izenekin gertatzen da. Ezin da esan itzulpen batzuk besteenak direnik, denak gaztelaniaz erabiltzen baitira eta beren eraketa fonikoa dela eta, berezko izen gisa dagokien hizkuntza-funtzioa betetzen baitute, kasu honetan pertsona batzuk besteetatik bereiztea.
d) Bestalde, Eneco familien eta herrien hizkuntzan eta oroitzapen bizian geratzen dela frogatzen duten froga zuzenak eman ditzaket, Euskal Herrikoak behintzat, eta, beraz, ez dela hitz arkaikoa. Nik emandako lau ziurtagiri dira. Jaime Andonegui eta Lizarraga, presbiteroa, Zuzenbide Kanonikoko doktorea eta Iruritako San Salvador parrokiako apaiza, Nafarroako probintzian; parrokiako liburuetan laginketa egin du. Hildakoen 1. liburua: Eneco Sanz de Martienea 1672ko abenduaren 4an hil zen. Eneco de Perurena 1706ko irailaren 6an hil zen. Bataiatuen 1. liburua: 1633ko martxoaren 13an Eneco bat bataiatu zen, Simón de Arozteguiberría eta Mariaren emaztearen semea, Eneco Sanz de Indartea eta María de Echandi kideak zirela. 1655eko abenduaren 4an Eneco bataiatu zen, Joanes de Martierena eta María de Arquialdea-ren semeak, Eneco de Arquialdea eta María Martín de Gamiochipia kideak zirela. Ezkonduen 1. liburua: 1640ko abenduaren 16an ezkondu ziren Eneco de Garcearena eta María de Iriart. Beste ziurtagiri batean, Eneco izeneko pertsonak guraso edo aitabitxi gisa agertzen diren partidak adierazten dira. Eneco Sanz alaba baten aita da 1614ko irailaren 29an. Eneco Sanz de Indart semearen aita da 1618ko maiatzaren 8an. Eneco Sanz de Martierena semearen aita da 1621eko abuztuaren hogeita hiruan. Eneco de Garagar 1622ko otsailaren 24an itzuli zen. Eneco Sanz de Echenique edo Echesuri 1629ko apirilaren 8an itzuli zen. Eneco Garciarena alaba baten aita da 1641eko otsailaren batean. Eneco de Perurena semearen aita da 1655eko abuztuaren 11n. Egun horietan oraindik ez zegoenez erregistro zibilik, honekin batera aurkezten ditudan ziurtagiriek legezko balioa dute. Esan beharra daukat, gainera. Iruritan Enekonea izeneko borda bat eta etxe bat daudela. Hitz horrek euskarazko "Enecoren etxea"ren esanahi gardena du, hala nola Martiñenea eta Juanenea, Aldazko herri nafarrean kokatuak, esate baterako, "Martinena" eta "Juanena". Enekonea ere badago Aldatzen. Bilbon ere bada leku bat, bertatik igarotzen diren ibilgailu ugariek oso ezaguna, Enécuri izenekoa, euskal egituraren toponimoa, Enecok eta uri "hiribilduak" osatua, "Enecoko hiribildua" esan nahi duena, Enecotzat pertsona izena hartuta. Toponimo hori ezingo luke Iñiguri itzuli mundu guztiarentzat harrigarria ez balitz. Frogatuta dago, inolako zalantzarik gabe, Eneco historikoki Iñigorekin batera bizi izan dela gaur egun arte.
e) 1972ko otsailaren 1ean Erregistroen Zuzendaritza Nagusiak emandako ebazpenaren arabera, Eneko Iñakiren baliokidea da, Euskaltzaindiaren Euskal Nomenklatorraren arabera. Fr-en ziurtagiria aurkezten dut. Luis Villasante Cortabitarte, Euskal Hizkuntzaren Akademiako kide eta lehendakaria. Hark dioenez, Eneko eta Iñaki pertsonen izenak ez dira inoiz Euskal Hizkuntzaren Akademiaren baliokidetzat hartu, eta, hala ere, Euskal Hiztegi Euskarazkoaren edizioan (Euskal Hizkuntzaren Akademiari aurkeztutako Nomenklatore Euskarazkoaren barruan, Arbitrariotasun Batzordeak berak argitaratu zuen). Inazioren baliokidetzat Sabino de Arana eta Goiriren Euskal Santoralean aipatzen da Iñakiren izena. Aurkezten diren xerokopietan egiazta daiteke hori. Aita Antonio Zavala Echeverríaren, Jesusen Lagundiaren eta Euskal Hizkuntzaren Akademiako kide osoaren ziurtagiria ere erantsi zuen. Hark dioenez, San Ignacio de Loyola Jesusen Lagundiaren sortzaileak, Italiara iritsi zenean, Iñigoren jatorrizko izena aldatu zuen, eta Ignazioren izena hartu zuen, Espainiatik kanpo hain ezaguna ez zelako. Inazioren izen hori aukeratu zuen, Iñigorena ez bezalakoa, ziur aski Antioquia santuko San Inaziorekiko debozioan. f) Azaleko eta J-ren euskal nomenklatore onomastikoko 12. eta 13. orrialdeetako xerokopiak
eransten ditut. M Satrustegi, Euskararen Akademiak Iruñean argitaratua 1972an. or. 13 irakur daiteke: "Eneko, San. Oñako abadea. Jai erlijiosoa ekainaren 1ean". g)
Aipatzen diren gainerako liburuen xerokopiak eransten ditut. Horrenbestez, Aipatutako agiriekin batera doan idazki hau aurkeztutzat emanik, onar ditzala, eta, horren ondorioz, bertan behera utz dezala egindako probidentzia, eta eman dezala dagokion autoa, Enekoren izena gure semearentzat zuzena dela adierazteko, eta ken dezala Iñigorena, Sk inposatua. Justizia eskatzen dut, Bilbon, mila bederatziehun eta hirurogeita hamahiruko maiatzaren hogeita seian. Bernardo ANAUT
d) Bestalde, Eneco familien eta herrien hizkuntzan eta oroitzapen bizian geratzen dela frogatzen duten froga zuzenak eman ditzaket, Euskal Herrikoak behintzat, eta, beraz, ez dela hitz arkaikoa. Nik emandako lau ziurtagiri dira. Jaime Andonegui eta Lizarraga, presbiteroa, Zuzenbide Kanonikoko doktorea eta Iruritako San Salvador parrokiako apaiza, Nafarroako probintzian; parrokiako liburuetan laginketa egin du. Hildakoen 1. liburua: Eneco Sanz de Martienea 1672ko abenduaren 4an hil zen. Eneco de Perurena 1706ko irailaren 6an hil zen. Bataiatuen 1. liburua: 1633ko martxoaren 13an Eneco bat bataiatu zen, Simón de Arozteguiberría eta Mariaren emaztearen semea, Eneco Sanz de Indartea eta María de Echandi kideak zirela. 1655eko abenduaren 4an Eneco bataiatu zen, Joanes de Martierena eta María de Arquialdea-ren semeak, Eneco de Arquialdea eta María Martín de Gamiochipia kideak zirela. Ezkonduen 1. liburua: 1640ko abenduaren 16an ezkondu ziren Eneco de Garcearena eta María de Iriart. Beste ziurtagiri batean, Eneco izeneko pertsonak guraso edo aitabitxi gisa agertzen diren partidak adierazten dira. Eneco Sanz alaba baten aita da 1614ko irailaren 29an. Eneco Sanz de Indart semearen aita da 1618ko maiatzaren 8an. Eneco Sanz de Martierena semearen aita da 1621eko abuztuaren hogeita hiruan. Eneco de Garagar 1622ko otsailaren 24an itzuli zen. Eneco Sanz de Echenique edo Echesuri 1629ko apirilaren 8an itzuli zen. Eneco Garciarena alaba baten aita da 1641eko otsailaren batean. Eneco de Perurena semearen aita da 1655eko abuztuaren 11n. Egun horietan oraindik ez zegoenez erregistro zibilik, honekin batera aurkezten ditudan ziurtagiriek legezko balioa dute. Esan beharra daukat, gainera. Iruritan Enekonea izeneko borda bat eta etxe bat daudela. Hitz horrek euskarazko "Enecoren etxea"ren esanahi gardena du, hala nola Martiñenea eta Juanenea, Aldazko herri nafarrean kokatuak, esate baterako, "Martinena" eta "Juanena". Enekonea ere badago Aldatzen. Bilbon ere bada leku bat, bertatik igarotzen diren ibilgailu ugariek oso ezaguna, Enécuri izenekoa, euskal egituraren toponimoa, Enecok eta uri "hiribilduak" osatua, "Enecoko hiribildua" esan nahi duena, Enecotzat pertsona izena hartuta. Toponimo hori ezingo luke Iñiguri itzuli mundu guztiarentzat harrigarria ez balitz. Frogatuta dago, inolako zalantzarik gabe, Eneco historikoki Iñigorekin batera bizi izan dela gaur egun arte.
e) 1972ko otsailaren 1ean Erregistroen Zuzendaritza Nagusiak emandako ebazpenaren arabera, Eneko Iñakiren baliokidea da, Euskaltzaindiaren Euskal Nomenklatorraren arabera. Fr-en ziurtagiria aurkezten dut. Luis Villasante Cortabitarte, Euskal Hizkuntzaren Akademiako kide eta lehendakaria. Hark dioenez, Eneko eta Iñaki pertsonen izenak ez dira inoiz Euskal Hizkuntzaren Akademiaren baliokidetzat hartu, eta, hala ere, Euskal Hiztegi Euskarazkoaren edizioan (Euskal Hizkuntzaren Akademiari aurkeztutako Nomenklatore Euskarazkoaren barruan, Arbitrariotasun Batzordeak berak argitaratu zuen). Inazioren baliokidetzat Sabino de Arana eta Goiriren Euskal Santoralean aipatzen da Iñakiren izena. Aurkezten diren xerokopietan egiazta daiteke hori. Aita Antonio Zavala Echeverríaren, Jesusen Lagundiaren eta Euskal Hizkuntzaren Akademiako kide osoaren ziurtagiria ere erantsi zuen. Hark dioenez, San Ignacio de Loyola Jesusen Lagundiaren sortzaileak, Italiara iritsi zenean, Iñigoren jatorrizko izena aldatu zuen, eta Ignazioren izena hartu zuen, Espainiatik kanpo hain ezaguna ez zelako. Inazioren izen hori aukeratu zuen, Iñigorena ez bezalakoa, ziur aski Antioquia santuko San Inaziorekiko debozioan. f) Azaleko eta J-ren euskal nomenklatore onomastikoko 12. eta 13. orrialdeetako xerokopiak
eransten ditut. M Satrustegi, Euskararen Akademiak Iruñean argitaratua 1972an. or. 13 irakur daiteke: "Eneko, San. Oñako abadea. Jai erlijiosoa ekainaren 1ean". g)
Aipatzen diren gainerako liburuen xerokopiak eransten ditut. Horrenbestez, Aipatutako agiriekin batera doan idazki hau aurkeztutzat emanik, onar ditzala, eta, horren ondorioz, bertan behera utz dezala egindako probidentzia, eta eman dezala dagokion autoa, Enekoren izena gure semearentzat zuzena dela adierazteko, eta ken dezala Iñigorena, Sk inposatua. Justizia eskatzen dut, Bilbon, mila bederatziehun eta hirurogeita hamahiruko maiatzaren hogeita seian. Bernardo ANAUT