Euskal Herrian herritarrek, jaunek eta erregeek erabilitako izen pertsonala. Oso antzinakoa eta ia mitikoa da. Enekori buruz egiten den lehen aipamena zeharka egiten da J.J. baino lehen 90. urtean aipatu zen Sanitate Turmako zaldizko baskoien zerrendan. Erromatarrek Ascolin (Italia) lortutako garaipenagatik eman zieten. Euskal kutsu handiko pertsonaien artean, hala nola Arranes Arbizcar eta Agirnes Bennabels, Segia vasconako Elandus Enneges bat dago. Patronimikoa, zalantzarik gabe, Enneko edo Ennego bat da, Elandus zaldizkoaren aita. Gainera, Ennege hiri bat aipatzen da beste hiru zaldizkoekin, turma osasungarri horretan. Latinezko testuetan Eneco para el hombre eta Onneca para la mujer idatzita agertzen dira. Arabiar testuetan Wanko (Garsea ibn Wanko) idazten da. Latindar testu franko batzuetan Induon transkribatzen da. B: -d-; Endeka. Induon formak Endeka, Indibil, Indur (Indurain, Undurein) eta abarrekin lotu lezake. Ezagutzen den lehen Eneko a Garcim Innicum edo Garci-Eneko da, Eneko Garcés "Arista"-ren aita, zenbait autorek Iruñeko lehen errege gisa ematen dutena. Ertzaren etxean ugari dago, eta Eneko eta Oneka Forturliones fundatzailearen bilobak eta bilobak ditu izena. Jimena etxean oso goiz dago Eneko Jiménez bat, Garci-Eneko osaba aitonaz eta Eneko Garcés "Arista" osaba aitaginarraz pentsatuko lukeena. Oneka Bebelle de Sankozak izen hori darama berriro etxe horretara, García Jiménezekin ezkonduta dagoelako. Iruñeko euskal erresumako lehen erregea Enneko Ennekones izan zen, "Vascón", Nafarroako historietan ezagunagoa, hala nola Iñigo Jiménez "Arista" edo "Aritza". Iturri musulmanek, Ibn Handiren zenbait testuk bezala, Ennekones ematen diote, eta horrek adierazten du lehen errege euskaldun hori aurreko Enneko baten semea zela. Gainerakoan, garai hartako familia garrantzitsu askotan agertzen da. Gure garaian (1973), Eneko izenak Erregistro Zibileko epaileekin eztabaida eta liskar ugari eragin ditu. Garrantzitsuenetariko batek haurraren aitak Bilboko Erregistro Zibileko epailearen aurrean erreklamatzeko arrazoia eman zuen. ... jaunaren alegazioa. Alfontso Irigoyen hain da interesgarria bere datu historikoengatik eta, berez, merezi duela osorik transkribatzea. Honela dio: NORI: BILBOKO ERREGISTRO ZIBILEKO EPAILEA. Alfonso Irigoyen Echevarría, adinez nagusia, Filosofia eta Letretako lizentziaduna, Filologia Klasikoaren espezialitatean, Salamancako Unibertsitatean. Euskaltzain osoa eta bertako liburuzaina da, Bilbokoa, eta bertan bizi da, Santiago auzoa, hogeita bat, 14.710.81.1 zenbakiko nortasun agiri laburrarekin. Errespetu osoz diot: ... (r) en probidentzia bidez Joan den apirilaren 27an, joan den apirilaren 25ean jaiotako gure semeari Enekoren izena jartzeko nahia dela eta, baztertu egin dute, hori debekatzen duen ebazpen bat dagoelako, eta beste izen bat jartzeko ematen zitzaidan hiru eguneko epea igaro delako, Iñigoren izena jarri gabe. Probidentzia berean jakinarazi zitzaidan hogeita hamar eguneko epearen barruan errekurritu nezakeela haren aurka, eta hori egiten dut San Sebastiánen aurrean jarritako idazki honen bidez. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................ I. S-ren irizpidea errespetatuz. Joan den apirilaren 27ko Probidentzian, errekurtso hau aurkeztearen aurka ez zegoen ados. Izan ere, Eneko semeak, 1957ko ekainaren 8ko Erregistro Zibilari buruzko Legearen 54. artikuluan eta 1958ko azaroaren 14ko Dekretu bidez onartutako Erregistro Zibilari buruzko Araudiaren 192. artikuluan adierazitako legezko manuen arabera, Eneko jaunak, 1972ko otsailaren 12ko Zuzendaritza Nagusiaren doktrinaren arabera, onartu egin zuen. Uste osoa dut ebazpen horretarako ez dela eman zenbait datu egoki, eta batzuk oker alegatu direla. 2. Enekoren izena izen tradizionala da, gizon izen gisa erabil daiteke, garrantzi historiko eta kultural handia du bai Euskal Herrian, bai Euskal Herritik kanpo, eta, gaur egun, Euskal Herrian behintzat, gizonaren izen propioaren balioa du familien eta herrien hizkuntzan eta oroitzapen bizian. Izen horren iraupena ez da bateraezina Iñigorenarekin; izan ere, Iñigoren jatorria izan dezakeen arren, ikerketa erudituetan zer sartu behar den zehazteko, herri-adimenean forma desberdina da, eta ez du loturarik Erieko izenarekin. Jaré Juan Bautista Merino Urrutia, Bizkaiko Kultur Batzordeko jarduneko benetako lehendakaria eta Historiako Errege Akademiako akademiko urgazlea, eta Vianako Printzea Erakundearen Sustapen Ataleko informazioarekin batera joan zen. Nafarroako Foru
Aldundia.Nafarroako Erregeen izena da. Leyreko Erregeen Katalogoan, Arturo Campiónek Aita Moreti eta Monarkia nabarraren jatorriari buruzko saiakera apologetiko, historiko eta kritikoan jasotzen duen Erregelaren Liburuaren arabera, Tolosa 1892, or. 97, hitzez hitz honela dio: "Enneco Semenonis et obilt Era D. CCCX Uxor istius fuit Enneca regina". Bere aurrekari baten inguruan legenda ehuntzen da, eta hauxe dio: "Rex Enecho Garsiones qui Fuit vulgariter vocatus Arriesta". Nabarmendu behar da Enecho ahoskatzean herskari gorra dela, hau da, Eneco, horrelako testuen ortografian normala den bezala. Bizkaian jauntxoen izena izan da, adibidez, Enneco López. Gainera, Nafarroako eta, oro har, Euskadiko artxiboen izen dokumentatuenetako bat da. Mota eta izaera guztietako pertsonek erabili dute. Horien zerrenda zehatza egitea ezinbestekoa ez izateaz gain, amaigabea ere izango litzateke; izan ere, Erregistro Zibilerako Zuzendaritza Nagusian aurretik behar bezala egiaztatu
da. b) 812. urteko azaroaren 16ko data duen dokumentu batean, Alfontso ii.ak Oviedoko San Salbador elizaren fundazio-zuzkidura aipatzen du, eta Antonio C jaunak jaso du. Floriano en Diplomática española del período astur, I. liburukia, Oviedo 1949. or. 118-125, Euskal Autonomia Erkidegotik kanpo, "Enneconem clericum" agertzen da kasu akusatiboan -Ennecok bere genitiboa Enneconis bezala zuen, eta Enneconemy gisa bere akusatiboa Oviedoko Santos García Larraguetaren Dokumentu Bilduman, Oviedok, 1962. urte horretatik aurrera, Neencoz izena du. Horrek esan nahi du Ennecozek aita Enneco zuela. Ikus. 123-125, 992. urteko irailaren 2ko dokumentua; horren arabera, "Vermudo 11 eta bere emazte Elvirak Oviedoko elizari Mirandako gaztelua, Somiedon, eta Santa Eugenia de Moratakoa, gehi beste leku eta hiribildu batzuk, eta haien arbasoen dohaintzak berresten dituzte". Uegila Ennecoz eta Enneco Froilaz bezalako sinadurak daude. Modu arruntean ere irakur daiteke dagokion Onneca, or. 186-188. Domna Onneca (Mumadonnaren arreba) eta Honeca (abadesa). 1057. urteko urriaren 18ko dokumentua; horren bidez, "Mumadonnak, Arias Bermudiz-en alabak, Oviedoko elizari San Salvador de la Piñera monasterioa ematen dio, Navia eta Baragio ibaien artean, eta hainbat etxe, altzari eta alhaja ditu". Onneca, Nafarroan oparo gertatzen den arren, lehen aipatutako erreginaren kasuan Enneca forma du. Emakume horiek erabilera erromanikoa dute genero mozioagatik, jatorria edozein dela ere, egiazki prerromatarra, hau da, maskulinoaren amaieraren ondoan -edo femeninoarentzat -a. Jakina denez, euskarak ez du aipatu dugun moziorik. Enneco Kataluniako testuetan ere agertzen da, besteak beste, "Aitorpen hori, epaiketan eta [Besalú y Cerdeña] kondearen aurrean, Mironek eta beste epaile batzuek San Juan monasterioko abadesa [de las Abadesas], Renaldo eta Biadorren aurrean, Winconfederaleko Stegaleko herrian (otsaileko) dauden lurrei eta etxeei buruz San Guriense (19k) Arroyri buruz San) San (19k (19k) egindako aitortza) San) San (19k Bartzelona 1951, or. 129- 131. Kasu ablatiboan dio Enneconek, eta aipatzen duen pertsona bertaratuetako bat da. Era berean, 1252ko maiatzaren 11ko "Bernardo de Salanova, Ampostako ospitale-komendadoreak Alconarko biztanleei emandako biztanle-gutuna"n, José M.Font Rius barne dela Carta de población y franquicia de Cataluña, Sorr-Bartzelona 1969, or. 433-434, "Sig+num fratris Ennechonis" sinadura erregistratu da. Normala denez, Ennechonis kasu genitiboan dago eta -cho- grafia -co--ren ebakidurari dagokio, garai hartako kasu askotan erabiltzen denaren arabera. Oñan (Burgos) Enneco izeneko abad bat izan zen eta aldareetara iritsi zen. Festa aspalditik ospatzen zen ekainaren 1ean. Alejandro IV. Aita Santuaren agiri batean esaten da: "in festo beati Eneconis confessoris, olim abbatis ipsius monasterii". Abad honen izena egiaztatzaile gisa ageri da 1045. urteko apirilaren 9ko agiri batean. Horren arabera, "El rey de Navarra, García, y su emazteak San Milláni San Cebrián monasterioa eransten diote, Arlanzon ibaiaren arroan, Castrillotik gertu", eta P. Luciano Serrano, O. L B. en Cartulario de San Millán de la Cogolla, Madril 1930, or. 134-135. Honela dio: 'Enneco, Onniensis abba, confirmans'. En el mismo Cartulario, p. 9-10, 655. urteko uztailaren 5ean erregistratu zen "Dondisle ibarreko San Roman eta San Pedro elizak basoberritzea, beren termino eta ondasunekin, eta San Martín de Herráni eranstea", eta sinatzaile bat dago: "Enneco presbiter + fecit". Huescako Katedraleko Bilduma Diplomatikoan, Antonio Durán Gudiolek argitaratua, Zaragoza 1965, or. 25-26, 922. urteko dokumentu batean, Nafarroako errege Sancho Garcések eta Aragoiko konde Galindo Aznárez ii.ak San Pedroko monasterioaren alde egindako Oza eta Siresa arteko mugapearen dohaintzaren memoriari eta Javierretik Siresarainoko gotzain Ferrobinoloaren lagapenari buruzkoa agertzen da. Juan del Alamok (Madril, 19S0) argitaratutako San Salvador de Oñako Bilduma Diplomatikoan, 1944ko azaroaren 22an, "Asur Fernándezek berretsi egin zuen Agésen Santa Eulalia Loberuelako San Salvador monasterioari saldu zitzaiola, bi etxeetako monjeen artean zer gertatu zen jakin ondoren", 4-6. Lekuko bat "Ennecoz, fr. ". En la misma Colección, or. 41-44, 1017. urteko ekainaren 27ko agiri batean edo, agian, 1030eko agiri batean, haren bidez "El rey D". Sanchok eta haren emazte D. Maiorrek, Ramiro, Fernando eta García seme-alabekin, D. Infantearen arimaren aldeko botoa eman diote Tigridia andreari. García, Santa María de los Muelos monasterioa, Arabako konde "Enneco Lopip" baten lekuko da. Uste dut ez dela beharrezkoa Euskal Autonomia Erkidegoa ez den beste eskualde batzuetako laginak aipatzen jarraitzea. Zerrenda amaigabea litzateke.
Aldundia.Nafarroako Erregeen izena da. Leyreko Erregeen Katalogoan, Arturo Campiónek Aita Moreti eta Monarkia nabarraren jatorriari buruzko saiakera apologetiko, historiko eta kritikoan jasotzen duen Erregelaren Liburuaren arabera, Tolosa 1892, or. 97, hitzez hitz honela dio: "Enneco Semenonis et obilt Era D. CCCX Uxor istius fuit Enneca regina". Bere aurrekari baten inguruan legenda ehuntzen da, eta hauxe dio: "Rex Enecho Garsiones qui Fuit vulgariter vocatus Arriesta". Nabarmendu behar da Enecho ahoskatzean herskari gorra dela, hau da, Eneco, horrelako testuen ortografian normala den bezala. Bizkaian jauntxoen izena izan da, adibidez, Enneco López. Gainera, Nafarroako eta, oro har, Euskadiko artxiboen izen dokumentatuenetako bat da. Mota eta izaera guztietako pertsonek erabili dute. Horien zerrenda zehatza egitea ezinbestekoa ez izateaz gain, amaigabea ere izango litzateke; izan ere, Erregistro Zibilerako Zuzendaritza Nagusian aurretik behar bezala egiaztatu
da. b) 812. urteko azaroaren 16ko data duen dokumentu batean, Alfontso ii.ak Oviedoko San Salbador elizaren fundazio-zuzkidura aipatzen du, eta Antonio C jaunak jaso du. Floriano en Diplomática española del período astur, I. liburukia, Oviedo 1949. or. 118-125, Euskal Autonomia Erkidegotik kanpo, "Enneconem clericum" agertzen da kasu akusatiboan -Ennecok bere genitiboa Enneconis bezala zuen, eta Enneconemy gisa bere akusatiboa Oviedoko Santos García Larraguetaren Dokumentu Bilduman, Oviedok, 1962. urte horretatik aurrera, Neencoz izena du. Horrek esan nahi du Ennecozek aita Enneco zuela. Ikus. 123-125, 992. urteko irailaren 2ko dokumentua; horren arabera, "Vermudo 11 eta bere emazte Elvirak Oviedoko elizari Mirandako gaztelua, Somiedon, eta Santa Eugenia de Moratakoa, gehi beste leku eta hiribildu batzuk, eta haien arbasoen dohaintzak berresten dituzte". Uegila Ennecoz eta Enneco Froilaz bezalako sinadurak daude. Modu arruntean ere irakur daiteke dagokion Onneca, or. 186-188. Domna Onneca (Mumadonnaren arreba) eta Honeca (abadesa). 1057. urteko urriaren 18ko dokumentua; horren bidez, "Mumadonnak, Arias Bermudiz-en alabak, Oviedoko elizari San Salvador de la Piñera monasterioa ematen dio, Navia eta Baragio ibaien artean, eta hainbat etxe, altzari eta alhaja ditu". Onneca, Nafarroan oparo gertatzen den arren, lehen aipatutako erreginaren kasuan Enneca forma du. Emakume horiek erabilera erromanikoa dute genero mozioagatik, jatorria edozein dela ere, egiazki prerromatarra, hau da, maskulinoaren amaieraren ondoan -edo femeninoarentzat -a. Jakina denez, euskarak ez du aipatu dugun moziorik. Enneco Kataluniako testuetan ere agertzen da, besteak beste, "Aitorpen hori, epaiketan eta [Besalú y Cerdeña] kondearen aurrean, Mironek eta beste epaile batzuek San Juan monasterioko abadesa [de las Abadesas], Renaldo eta Biadorren aurrean, Winconfederaleko Stegaleko herrian (otsaileko) dauden lurrei eta etxeei buruz San Guriense (19k) Arroyri buruz San) San (19k (19k) egindako aitortza) San) San (19k Bartzelona 1951, or. 129- 131. Kasu ablatiboan dio Enneconek, eta aipatzen duen pertsona bertaratuetako bat da. Era berean, 1252ko maiatzaren 11ko "Bernardo de Salanova, Ampostako ospitale-komendadoreak Alconarko biztanleei emandako biztanle-gutuna"n, José M.Font Rius barne dela Carta de población y franquicia de Cataluña, Sorr-Bartzelona 1969, or. 433-434, "Sig+num fratris Ennechonis" sinadura erregistratu da. Normala denez, Ennechonis kasu genitiboan dago eta -cho- grafia -co--ren ebakidurari dagokio, garai hartako kasu askotan erabiltzen denaren arabera. Oñan (Burgos) Enneco izeneko abad bat izan zen eta aldareetara iritsi zen. Festa aspalditik ospatzen zen ekainaren 1ean. Alejandro IV. Aita Santuaren agiri batean esaten da: "in festo beati Eneconis confessoris, olim abbatis ipsius monasterii". Abad honen izena egiaztatzaile gisa ageri da 1045. urteko apirilaren 9ko agiri batean. Horren arabera, "El rey de Navarra, García, y su emazteak San Milláni San Cebrián monasterioa eransten diote, Arlanzon ibaiaren arroan, Castrillotik gertu", eta P. Luciano Serrano, O. L B. en Cartulario de San Millán de la Cogolla, Madril 1930, or. 134-135. Honela dio: 'Enneco, Onniensis abba, confirmans'. En el mismo Cartulario, p. 9-10, 655. urteko uztailaren 5ean erregistratu zen "Dondisle ibarreko San Roman eta San Pedro elizak basoberritzea, beren termino eta ondasunekin, eta San Martín de Herráni eranstea", eta sinatzaile bat dago: "Enneco presbiter + fecit". Huescako Katedraleko Bilduma Diplomatikoan, Antonio Durán Gudiolek argitaratua, Zaragoza 1965, or. 25-26, 922. urteko dokumentu batean, Nafarroako errege Sancho Garcések eta Aragoiko konde Galindo Aznárez ii.ak San Pedroko monasterioaren alde egindako Oza eta Siresa arteko mugapearen dohaintzaren memoriari eta Javierretik Siresarainoko gotzain Ferrobinoloaren lagapenari buruzkoa agertzen da. Juan del Alamok (Madril, 19S0) argitaratutako San Salvador de Oñako Bilduma Diplomatikoan, 1944ko azaroaren 22an, "Asur Fernándezek berretsi egin zuen Agésen Santa Eulalia Loberuelako San Salvador monasterioari saldu zitzaiola, bi etxeetako monjeen artean zer gertatu zen jakin ondoren", 4-6. Lekuko bat "Ennecoz, fr. ". En la misma Colección, or. 41-44, 1017. urteko ekainaren 27ko agiri batean edo, agian, 1030eko agiri batean, haren bidez "El rey D". Sanchok eta haren emazte D. Maiorrek, Ramiro, Fernando eta García seme-alabekin, D. Infantearen arimaren aldeko botoa eman diote Tigridia andreari. García, Santa María de los Muelos monasterioa, Arabako konde "Enneco Lopip" baten lekuko da. Uste dut ez dela beharrezkoa Euskal Autonomia Erkidegoa ez den beste eskualde batzuetako laginak aipatzen jarraitzea. Zerrenda amaigabea litzateke.