Gaur egun, eskolak haur eta gazteen irakurketan duen pisuagatik batez ere, idazlan ia guztiak narrazioak dira, ipuinak edo nobelak (euskal HGLren %95a edo gehiago), generoen arteko desoreka nabarmenak sortuz. Antzerkiari dagokionez, haur eta gazteentzako antzerki lanak, helduen literaturan bezala, 
produkzio guztiaren %1a ere ez dira. Xabier Diaz Esarte, Aizpea Goenaga, Alaitz Olaizola edo Enkarni Genua dira HGLn antzerkigileen artean aipagarrienak; gutxienekoen genero horretan, ikus daitekeenez gainera, emakumezkoen presentzia oso nabarmena da.
Poesia, aldiz, oso bestelako egoeran bizi da euskal Haur eta Gazte Literaturan 1992an gertaera batek erabat aldatu baitzuen genero horren egoera. Juan Kruz Igerabidek idatzitako Begi-niniaren poemak liburuak, ekialdeko literaturaren eragin nabaria duen poema liburuak, aldaketa ekarri zuen. 
Euskal literaturan hain tradizio zabal eta luzea zuen generoa HGLra hurbildu zuen Igerabidek poema liburu horren bidez, eta obra horrekin irekitako bidea jarraitu dute idazlearen beste obra askok haiku japoniarren eragin nabarmenarekin, baina baita beste estilo eta eragin ezberdinetakoek (Espainiako poesia jasoa, Europako ahozko tradizioa, limerickak eta nursery rhymes direlakoak, eta abar).
Beste idazle batzuek hitz-jolasak, definizioak... biltzen dituzte beren lanetan ( Joxean Ormazabalen Hitzak jostailu (1994), edo Irri eta barre (2002), esaterako; edo lehen irakurleentzako Denboraren kanta-kontuak (1995), Yolanda Arrietak idatzia eta gure ilustratzaile garrantzitsuenetariko batek, Asun Balzolak, irudikatua). Literaturarekin edo tradizioarekin jolasa eta irakurlearen konplizitatea aurki ditzakegu Jon Suarezen Ilbete dilindan (2002), 
eta ahozko literaturaren eraginak guztiz nabarmenak eta garrantzitsuak dira HGLren Euskadi saria irabazi zuen Pupuan trapua (2004) Xabier Olasoren obran.
Gaur egungo euskal Haur eta Gazte Literaturaren egoeraz gogoeta egiteko aipaturiko idazlanen kalitateak garrantzi handia du, baita ilustratzaileenak ere. Haurrentzako liburuetan guztiz garrantzitsuak dira irudiak, eta hauen egileak; zenbait kasutan, irudiak du liburuaren pisurik handiena. Alde horretatik gure ilustratzaile "klasikoen" ondoan, Asun Balzola, Antton Olariaga eta Jon Zabaleta esaterako, baditugu berriagoak izanik gure artean karrera egin duten zenbait egile, hala nola Jokin Mitxelena, Elena Odriozola, Eider Eibar, Mikel Valverde edo Agurtzane Villate. Hauek guztiek estilo eta teknika aberastasun handia eman diote euskal liburugintzari, batzuen kasuan (Mitxelena, Valverde, Odriozola,...) 
kanpoko merkatura jauzia egin dutelarik.
Baina azken urteotan irudigile berri eta oso interesgarriak ari dira hurbiltzen euskal liburugintzara, hor daude Estibalitz Jalon, Iraia Okina, Maite Gurrutxaga, Aitziber Alonso... emakumeak, berritasun eta ekarpen interesgarriekin. Izan ere nork bere estilo propioa landuz oso produktu lortuak, kalitate handikoak eta haurren sentsibilitateari ederki egokituak egiten baitituzte. Horrela, hauekin eta batik bat itzulpengintzari esker haur txikientzako liburuen boom txiki bat izan da XXI. mendearen hasieran. Kalandraka (eta gero OQO) etxearen produkzioari gehitu behar baitzaio hemen sortua (eta horretan guztiz garrantzizkoa da Etxepare saria, albumei eskainitako sari horri esker bultzada handia izan baitu liburu mota horrek gure artean); hor dauzkagu, adibidez, Gerlari handia (2007), 
Otsoa, axeria eta ahuntzak (2009) edo Mila magnolio lore (2010), hiru argitaletxe, estilo eta egile ezberdinen lan interesgarriak.
Eta irudigintzan emakumezko horiek ari diren bezala, idazle moduan ere badira Leire Bilbao, Yolanda Arrieta, Ana Urkiza, Miren Agur Meabe,... gero eta emakume gehiago ekarpen interesgarriak eta oso zainduak egiten.
1980ko hasieran inork gutxik pentsa zezakeen euskal haur eta gazte literaturak horrelako aurrerapausirik egingo zuenik, hainbeste eta hain kalitate oneko lanik izango genuenik. 
Inork ez zuen pentsatuko gure sortzaileen lanak Korean, Estatu Batuetan, Alemanian edo Mexikon argitaratuko zirenik, edo nazioarte mailan arrakasta izaten ari diren best-sellerrak euskaraz ere gozatzeko aukera izango genuenik. Eta horretan, onartu behar dugu itzulpengintzak ere aurrerapausu ikaragarriak eman dituela.
Jakina, arazoak egon badaude, irakurketa irakaskuntza prozesuarekin lotuegi omen dago, liburuen tiradak gero eta txikiagoak dira eta gure merkatua asetzen ari da, gero eta profesional gehiago ditugu baina gure merkatuak ez du honetaz bizitzeko ematen, kritikak ere nahiko bazterrean dirau... baina hala ere hainbat erakundek (Galtzagorri Elkartea edo Bibliotekarien Elkartea, esaterako), komunikabidek eta argitaletxek (eta hauen artean aipatu behar da 2010ean zendu zen Joxan Ormazabalen lan ikaragarria) egunero jarraitzen dute lanean gero eta kalitate handiagoko haur eta gazte literaturaren alde, euskal kulturaren alde.