Toponimoak

Argentina

Euskal-argentinar Etxeetan txertatzen dira jarduera hauek. Batzuk aipatuko ditugu: Laurak Bat, Iparraldeko Euskal Etxea, Gure-Echea, Euzko Txokoa, Nafar Etxea eta Acción Nacionalista (EAJ), Emakume Abertzale Batza (EAJ) eta Euskaldunen Lagunen Liga Buenos Airesen. Llavallolgo Euskal Echea hezkuntza eta ongintzazko zentroa; Rosarioko Zazpirak-Bat; Arrecifeseko Euskaldunak denak bat; Quilmeseko Euskal Etxea; Bahia Blancako Laurak-Bat, gure oroimenetik ihes egiten duten beste batzuk, eta ezin konta ahala kirol kantxa eta bilgune argentinar zabaletan barreiatuak. La Baskonia bezalako argitalpenak (f. 1893), La Euskaria (h. 1906), Euzko Deya (h. 1939), Nación Vasca, Gernika, Aritza, Boletín Americano de Estudios Vascos (h. 1943), gama sozial eta kultural osoa hartzen duten jarduera horien guztien berri zehatza ematen dute. Euskal Herriko eta Argentinako gizartearekin bat eginez garatzen da, nazioko erakunde guztietan integratuta.1936ko euskal belaunaldiaren eragina unibertsitateraino iristen da bere diziplina guztietan. Irujo, Lopez Mendizabal, Garate, Ildefonso Gurrutxaga, G. Garriga, Altzo A., Ataun A., Amado Alonso, Santiago Cunchillos, R. M.ª Aldasoro, Leo Goti, Olivares, Ruiz Añibarro, Q. Mujika, Pedro de Basaldua, Jesus Zabala, Ganboatarrak, Kaperotxipi, Fagoaga, Kruzelegi, Artxanko eta beste hainbatek, harreman azaletik kanpo, eguneroko prentsan, euskal kolektibitateko aldizkari eta egunkarietan idazten dute, edo hitzaldiak ematen dituzte goi-erakunde kulturaletan eta aipatutako zentroetan. Euskara klaseak ere zabaltzen dira eta Buenos Aireseko euskal auzoetan hitz egiten hasi zen euskara gogoratzen da. Ikus El euskera en América, G. Garriga, "Boletín del Instituto Americano de Estudios Vascos", 33. zk. eta F. Grandmontagneren Los inmigrantes prósperos, 373. or.

Jarduera artistikoa ez da atzealdean geratzen. Flores Kaperotxipi eta J. Leon Kruzalegi margolariek euskal pinturari buruzko erakusketak eta hitzaldiak antolatzen dituzte. Teodoro Erentxun margolariak ireki zuen hainbat margolari eta Oteiza bezalako eskultore ospetsuren bat iristeko bidea. Nestor Basterretxea ere, oso gaztetan, giro horretan egon zen. Eta Erentxun, Jose Bikandi, Zuloaga, Arruetarrak, Zubiaurretarrak, Kabanas, Balentziaga, Aranoa, Pascual, Ibañez Aldekoa Salazar Etxeberria eta beste batzuen atzetik iritsi ziren. Aipatzekoak dira, halaber, Julian Amilibia miniatura egile gipuzkoarra, Azarola margolari nafarra, Martin Herrero bilbotarra, Pedro Mari Irujo.Jose A. Ibarbia mediku gipuzkoarrak Cirugía liburua argitaratu zuen 1936an, bere 400 marrazkirekin. Euskal-argentinar margolariak ere asko dira: Juan Aresti, Ignacio Etxandi, Azebal Idigoras, Jorge Beristain, E. Larrañaga, E. Andia, Maria Artzuaga, ik. Euskal Artea, F. Kaperotxipiren eskutik. Ekin. Buenos Aires, 1954. Mar del Platako Euskal Astean, bertako Euskal Etxeak antolaturik, Euskal Argentinar Erakundeen Federazioak (FEVA) babestutako euskal kultur adierazpen guztiak biltzen dira. Jai hauetan eta beste batzuetan, hainbat erakundetako talde folklorikoek, bertsolariek eta pilotariek hartzen dute parte. Abesbatza mistoak: Lagun Onak, Moises Larrinbe maisuak zuzendua; Rosariko Zazpiak-Bat, C. Luzardik zuzendua. Honako hauek ere parte hartzen dute: Ildefonso Azpiazu eta Satur Salegi euskal dantza irakasleek, Landazabal maisuak, Ignacio Ibarra baritonoak, Carito L. Ibarra sopranoak, Antonio Miner eta Gregorio Barrios tenoreek, Usandizaga errondailak, Saski Naski eta Antzerti taldeek, Fernando Ochoa aktoreak, Segundo Iurrita eta Arnaldo Agerre bertsolariek.

Kirolari dagokionez, euskal ekarpena ere agertzen da. Pilotariak Argentinako giroan sartu izana eta emoziozko jardunaldiak aipatu ditugu. Baina bada pilotari uholde berri bat ere, asko 1936aren ondoren iritsitakoak, euskal etxeetako kantxak animatzen dituena. Batzuk aipa daitezke, hala nola K. Areso, A. Astigarraga, L. Kortabitarte eta S. Larratza. Aizkolari bezala, Garbizu anaien saioak nabaritzen ditugu. Argentinako futbolean Lezea, Langara, Areso eta Zubieta aritzen dira. Arrizabalaga bera, "Txirri", Buenos Airesen ezkontzen da. Euskal eklosio hau espiritualki indartzen da Llavalloleko Euskal Etxea, Buenos Aireseko Laurak-Bat eta Argentinako beste toki batzuetan hazten diren Gernikako zuhaitzaren kimuekin.