Euskal emigrante gehienak Panpara joaten ziren, ardien eskilara. Artilea oparitzen zen garaia zen. Gero artile moztaileei saltzen zieten eta hauek Buenos Airesera eramaten zuten. Toki urrunenetaraino iristen ziren, indioen lurraldeekin muga egiten zutenak. Abeltzainekin kontratuak sinatzen zituzten, eta abeltzainek esku librea ematen zieten markarik gabeko zezenen gainean. Krimeako gerrarekin larruak igo ziren eta euskaldun larru bilatzaile hauek etekin onak ateratzen zituzten. Pazientziarekin eta tratu onarekin bizi dira euskaldunak. Euskaldunak bere burua irakasten du panpetan arrapaladan ibiltzen, boleadore-makinak, zartailua, begizta, lakioa, akuilatzekoa eta aiztoa erabiltzen. (Juan Salvador Jakaren txostena P. Lhanderi). "Geletan" lotzeko sistema euskal tradizionala izan zen, artzain sartu eta jabearen artalde handiaren baitan artaldea hastekoa. Bestalde, maiordomo edo langile-buru postuetarako euskaldunak bilatzen ziren.Garai honetako euskaldunen inportatzaile handi bat Pedro Ordoki izan zen, Erreka-Txiki baserrian jaioa, "Ernioko mendietan, Tolosaren gainean, Gipuzkoan. " (C. del Esla). Bolivarren, Midlanseko bideen azpian, bere izena daraman herri bat dago. Abere pila egiten zuen. Ez zuen inoiz bide-legoarik kontatzen, baldin eta amaieran negozio on bat saltzen bazuen. Ganadu zimarroiko garaiak, alanbre-hesitu gabeko soroak, abentura zirraragarriak. Carlos Casaresekin muga egiten duen Bolivarren alderdiaren eremua Pedro Ordokik kolonizatu zuen. 71 zeharkaldi egin zituen Atlantikoan, Gipuzkoa husteko ahaleginean. Argentinako aberastasuna erakusteko, bere bidaietako batean upategiak ardiz beteta eraman zituen. Pasaiara iristean, portuan askatu zituen eta kaiak inbaditu zituzten. Albistea baserririk urrunenetaraino iritsi zen, eta harekin batera itsasoaz beste aldeko aberastasun itzelen promesa. Ondoren, euskal alanbre hesi egileen brigadak agertu ziren, Argentinako jabetza handiak itxi eta hautatutako arrazak hazteko aukera eman zutenak.Pablo Ortizen bi kontakizunetan, El milagroso salto del ñandú eta El vasco alambrador de Malal Tuel (1935), euskal estantzia-egilearen eta alanbre hesi egile baten bizitza margotzen da, gelak ixten milaka kilometro egiten zituztenen eredua. Artzain, langile buru eta alanbre hesi egile multzo horretatik sortu ziren estantzia-egile handiak."Sarritan, alanbrezko heskaien kontratista euskaldunak bere lanaren zenbatekoa kobratzen zuen lur-eremu zabaletan. Eta han sartzen zituen bere ardiak, herrixkako lehen soroaren ugalketaren soberakina. Bere etorkizuneko artalde handiak osatzen hasten zen; elur-bolari ekiten zion ".(Grandmontagne Otaegi. Etorkin oparoak).
Euskaldunak berehala izan zuen euskaldunaren laguntza. Euskal ostatuak sortu ziren herrigune bat zegoen tokian. Diru-sarrerak bikoiztu egiten ziren eta lurra erosteko erabiltzen zuten dena. Panpetako lurrik onena, inork ez baitzuen ezagutzen alanbre hesi egileak baino hobeto, zuloak egitean haren kalitatea eta ura behatzen baitzituen.Euskal inperioa hedadura izugarrietan hedatu zen, bere jarduera kementsuak utzi zion bezainbeste. Lurjabe dinastia handiak agertu ziren, Antxorenatarrak, Untzue, Altzaga, Luro, Lezama, Zubiaurre, mundu zoragarri honetako buru ikusgarriak dira. Aldi berean, Buenos Airesen inguruan euskal esnezale mitikoa sortu zen. Behi batzuk erosten hasten ziren, eta Buenos Aireseko auzoetatik hurbil jartzen ziren, elkarri lotutako ihiz hesitutako tango txikietan. Egunsentian, zaldiak esne-saltzailez beteta, lauoinka bizian joaten ziren hirirantz. Laster euskal esnezalea benetako erakundea izan zen eta iritsi zen une bat "esnezalea" eta "euskalduna" ia sinonimoak izan zirela. Ondorioz, gazta eta gurinen industria ezarri zuten, eta gaur egun jatorri horretako enpresa argentinar garrantzitsuak daude.
Rosas diktadorearen garaian, euskal esnezaleek, errebolberrez eta makilaz armaturik, gudu odoltsuak izan zituzten "esnezale gringoen" aurkako gautxoriekin. Bere garai heroiko eta garailea izan zen. (W. H. Koebel, L 'Argentine moderne. M. Lesca, Les Basques et les Bearnais dans l 'Argentine et l' Uruguay). Beste euskal emigratzaile batzuk, euren muskulatura atletikoak aprobetxatuz, zamaketariak (txangadoreak) egin ziren portu handietan. Indartsu hauek ospetsu egin ziren, pasadizo miresgarriak kontatuz, besteak beste, itsasontziko zubitik gurdira 220 litroko upel bat besoetan jaitsi zuen batena. Buenos Airesen harri gutxi zegoenez, euskaldun askok adreiluak egiten zituzten. Bergarako besarkadaren ondoren Platako ibaira emigratu zuten karlistek Rosasen diktadurarekin egin zuten topo Argentinan, bertako gerren ondorio guztiekin. Eta Uruguain, Oribe jeneralaren "gerra luzearekin" (bederatzi urte). Gehienak bildu egin behar izan ziren iraun ahal izateko. Gerra batetik atera eta beste batean sartzen ziren.
Zorte hobea izan zuten 1936ko gerrako emigrazio nazionalistek, Amerika oparo eta baketsua aurkitu zutelako. Panpako euskaldun aitzindariaren prototipo bat Pierre Luro baxenabartarra izan zen, Gamartekoa, eta "gatzategi" batean hasi zen lanean. Bere ekonomiekin 200 hektarea eta ardi bat erosten ditu. Laster hasten da zuhaitzak landatzen. Aldameneko estantzi-egile aberats batek bere lurraldean zuhaitzak landatzea proposatzen dio, landare bakoitzeko hitzartutako prezioa ordainduta. Euskaldunak 7.500 hektarea ditu zuhaitzez estalita. Bere lanagatik kobratu behar zuen zenbatekoa lurraren balioa baino handiagoa zen, eta bizilagunak lurra emanez ordaintzen dio. Laster antolatzen da euskaldun eta gautxoz osatutako talde batekin. Luro panpak zeharkatzen ari da eta indioekin borrokan ari denean 5.000 abelburu lapurtzen dizkiote, baina bere bizia salba dezake. Oraindik jaberik gabe ikusi dituen lur on horiek desiratzen ditu, eta aukera baten zain dago. 1879an aurkeztu zioten, Estatuak milioika hektarea salgai jarri zituenean. Lurok 500.000 hektarea erosten ditu, eta jabe handi, oparo eta aurrerakoi bihurtzen dute. Zubiaurre gautxoak esaten omen zuen: "Bi gautxo besterik ez dago herrialdean: ni eta Luro euskalduna". Lilok oparotasuna eta aberastasuna eta familia handi bat sortzen ditu. Bere seme bat Buenos Aires probintziako Diputatuen Ganberako presidente izatera iritsi zen, beste bat Panpako gobernadore eta hirugarren diputatua Finantza Batzordeko presidente. (Lesca. Les Basques et les Bearnais dans la Republique Argentine. P. Lhanderen aipua L 'Emigration Basque-n).
Argentinako haragi-industria, munduko garrantzitsuena, euskal komunitatearen lana da. Garai batean, Platako ibaiaren bi ertzetan ("gazitegiak") kokatutako industria ikaragarri hori guztia euskalduna zen erabat. Lapurdiko Santsinena da hozkailuaren industria instalatzen eta haragi gaziaren ordez izoztuak jartzen lehena."Euskalduna baldintzarik gabe eta lehen egunetik sartzen da argentinar komunitatean. Nork ez luke onartuko arraza noble, indartsu eta osasuntsu honen asimilazioa Errepublikarentzat abantaila paregabea ez denik? "(G. Daireau, El aprecio que se merece la inmigración vascongada. Buenos Aires, 1905).P. Lhandek dio itxurazko asimilazio horren azpian euskalduna bere nortasun propioarekin geratzen dela. Euskaldunak oharkabean pasatzeko "effacement" taktikari jarraitzen dio, bere lur berrian tinko finkatzeko gogor lan eginez. Baina errotuta dagoenean eta gizarte indarra duenean, argentinar komunitateari bere enpresekin mesede egiteari utzi gabe, Euskal Etxeetan edo Euskal Argentinarretan biltzen da, bertako folkloretik hasi eta gizon-kirolak, gastronomia, hizkuntza eta izateko modua lantzen jarraitzeko. Eta esentzia horiek guztiak edo gehienak argentinar ondorengoei eskualdatzen dizkie.
Jose R. Uriartek, ¿Quienes son los baskos? lanean, euskal izenak dituzten tren-geltokien zerrenda luzea ematen digu, euskaldunek Argentinako lurretan duten kokalekua adierazten duena. Lagin bakarra emango dugu: "Aberastain, Atxa, Agote, Aguirre, Alastuei, Alberdi, Alkaraz, Alkorta, Aldao, Allende, Almona, Altza, Altzogarai, Amenabar, Anasagasti, Antxorena, Antzoategi, Arana. Aranguren, Arano, Arata, Arteaga, Askazubi, Arenaza, Arozena, Arraga, Atutxa, Azkuenaga, Arauz, Aiertza, Baigorrita, Balsa, Basabilbaso, Basail, Basualdo, Bazan, Bedia, Bengolea, Bera, Berasategi, Bergara, Berra, Berraondo, Berrotaran, Bertiz, Betbeder, Bordenabe, Bolibar, Burzako, Karrantza, Kasares, Kastro, Txabarria, Txilibroste, Txorroarin, Durañona, Etxague, Etxeberria, Egaña, Eguzkitza, Elia, Beste izen batzuk ere gehi genitzake: Urkitza Jeneral trenbidea eta Atxa Jeneral trenbidea; Ezeitzako aireportua, Lezika parkea eta Lezama parkea, Buenos Airesen; Iraola parkea, La Platan; Urkitza parkea eta Urkitza aireko base militarra, Paranan. Zerrenda amaigabean joan beharko lukete: Nekotxeako hondartza eta hiria, Loiolako punta, Agirre portua, Olabarria, Zarate, Ordoki, Gernika...
1848an ez dakigu Kaliforniako urre-aurkikuntzaren aurrean edo Rosasen diktaduran izandako gerra zibiletatik ihesi, hemezortzi euskaldun Buenos Airestik Kaliforniara abiatzen diren. Etxart izeneko aldudar baten agindupean, Amerika osoa zeharkatzen dute zaldiz. Baina Kalifornian, urre tokietara jo beharrean ardiak haztera dedikatzen dira. Urte batzuk geroago, Etxart Nafarroa Behereko Aldudera itzuli zen aberats, eta han eraiki zuen behin betiko etxea. Adrian Gatxitegik Les basques dans l 'Ouest Americain filmean dioenez, euskaldun horietako inori ez zitzaion bururatu bere balentria idaztea garrantzirik eman ez ziotelako. Abentura, bitxikeria, apustua, indar-alardea, inon ez bezalako arraza indartsu honetan daude. Duela urte gutxi eskuzko gurdi batekin Argentinari bira eman zion "orgatxoaren euskaldun" ospetsua, nafarra, bere lurraldera itzuli zen.