Kontzeptua

Bertsolaritza

Ahozko literaturaren oinarrizko printzipio nagusiak kontuan izanda, bertsolaritzaren azterketa sakona egin aurretik, beharrezkoa da fenomenoa adierazteko bi modu ezberdin daudela esatea. Bertsolaria adierazteko dituen bi moduak hurrengoak direla esan dezakegu:

a) publikoaren aurrean bertsolaria bat-batean aritzea, beste bertsolari batekin lehian, edo bera bakarrik
b) bertso berriak izeneko orrien bitartez, bertsolaria bakarrik dagoenean egiten dituenak.

Jakina denez bertsolaritzak ospe handiena lortzen du inprobisazio arte bezala, hau da, bertsolaria bat-batean aritzen denean, eta, batez ere, norgehiagoka edo txapelketa batean jarduten duenean; bertsolaritzaz ari garenean adierazpen mota honi buruz ari gara, ez bertso berriak izeneko orriei buruz. Gauzak horrela, bertsolaritza ahozko literaturak gure artean duen adierazgarririk nagusiena dela esan dezakegu. "Adierazgarririk nagusiena" dela diogu, kopla zaharra eta poesia dekoratiboa baino adierazgarriagoa, izan ere bertsolaritzaren caeteris paribusak arte honek bat-bateko biziaren abantaila izatea egiten du.

Bertsolaritza arte dinamikoen edo mugimendua dutenen taldean -drama, oratoria, errezitazio poetikoa eta dantza- sar dezakegu, eta haren lagunekin harremanak ditu; baina arte horietatik berezko ezaugarri batzuetan ezberdintzen da. Elementu hauetatik bertsolaritzan hiru ematen dira: inprobisazioa, bertsogintza eta kantua. Besteetan aipatutako elementu horietatik bakar batzuk baino ez dira ematen. Drama, esaterako, ez da abestua, edo abestua izanez gero -drama lirikoan edo operan gertatzen den bezala- ez da bat-batekoa. Oratoria, berriz, ez da bat-batekoa, edo izanez gero -bere izaera ikusita bat-batekoa dela dirudi- ez da abesten eta ez dago bertsoan. Errezitazio poetikoan bertsoak daude, baina ez dira bat-batekoak eta ez dira abesten. Dantzan, bestalde, gaur egun praktikatzen den bezala, hitzak ez daude, edo egonez gero -panderetaren dantzan gertatzen den bezala- bertsoak ez dira bat-batekoak. Bertsolariaren lana, aldiz, aldi berean bat-batekoa, bertsoan egina eta abestua da.

MLE