Eskultoreak

Basterretxea Arzadun, Néstor

Nestor Basterretxea (Bermeo, 1924-Hondarribia, 2014).

Diziplina anitzeko artista, arte plastikoak, eskultura, ilustrazioa, diseinua, arkitektura, paisajismoa, argazkigintza, zinematografia, arte eszenikoak, poesia eta publizitatea landu zituen.

1936tik erbestean bizi izan zen familiarekin, lehenbizi Frantzian eta Marokon, eta gero Argentinan. Han egin zituen lehen urratsak publizitateko marrazkigintzan eta pinturan.

Jorge Oteizarekin Buenos Airesen elkartzeak eragin erabakigarria izango du bere ibilbidean. 1952an, erbestetik itzultzean, Arantzazuko Gipuzkoako basilikarako proiektu artistikoan parte hartu zuen, baina kriptaren horma-zirriborroak ezabatu egin ziren; urte asko geroago berriro margotu ahal izan zituen.

Jorge Oteiza, Eduardo Chillida, Remigio Mendiburu, José Antonio Sistiaga, Amable Arias, Rafael Balerdi eta José Luis Zumetarekin batera parte hartu zuen Gaur taldean, euskal artearen konstelazio abangoardista eta berritzailearen katalizatzailea zen. Hamarkada horretan ere, altzari modernoak diseinatzen aitzindari izan zen Euskadin. Arkitekturarekiko interesa zela eta, “Volumetrías” serieko piezak eta maketak sortu zituen. Aldi berean, filmografia dokumental berritzaile bat garatu zuen: Fernando Larruquertekin Ama Lur (1966-68) film luzea sinatu zuen, eta Pelotari (1964) eta Alquezar (1966) film laburrak. Bakarka, Operación H (1963) mediometrajea egin zuen.

Trantsizio demokratikotik aurrera, Basterretxeak errealitate etiko-politiko berri bat eraikitzen lagunduko du, hainbat modutan: Bai Euskarari (1978) kanpainaren logotipoa, Eusko Legebiltzarrak Gasteizen (1983) egingo duen saio-aretorako eskultura-zuhaitza, eta memoria historikoa berreskuratzeko lanak, hala nola Gernikako bonbardaketari, Gerra Zibilari eta frankismoaren biktimei buruzkoak. Ez dira ahaztu behar herri osoan sakabanatutako hiri-eskulturak: Donostia, Bermeo, Oñati, Tolosa, Bilbo, Leioa, Zugaztieta, Arriarango presa, etab.

Bere eskultura-lanetan "Estelas" eta "Cosmogónica Vasca" serieak nabarmentzen dira, 2008an Bilboko Arte Ederren Museoari eman zizkion euskal jainko mitologikoei buruzkoak. Erakunde horrek 2013. urtean, atzera begirako erakusketa handi bat eskaini zion, Madrilgo Arte Garaikideko Espainiako Museoak lehenago (1987an) egin bezalaxe. Ehun bat erakusketa pertsonal eta kolektibotan parte hartu zuen munduko leku askotan.

2006an bere memoriak argitaratu zituen, Crónica errante y una miscelánea, non arteak bere garaiko testigantza emateko duen ahalmena aldarrikatzen baitu.

Urtebete lehenago, Eusko Ikaskuntzak eta Euskadiko Kutxak Giza, Kultura, Arte eta Gizarte Zientzien Sari ospetsua eman zioten.

Operación H (1963, dirección), documental; Ibiza (1968, dirección), cortometraje para NO-DO (noticieros y documentales creados por decreto en 1943 durante la Segunda Guerra Mundial. Hacían propaganda política a favor del Eje. Luego fueron cambiando su orientación. Tuvieron una secuela llamada "Imágenes" que trataban temas monográficos).

  1. Medalla de Plata en la sección Hispano Americana y Filipina en el Certamen Internacional de Cine Documental y Cortometraje de Bilbao (1964), por Pelotari.
  2. Premio "Conde de Foxa" en la sección internacional del Certamen Internacional de Cine Documental y Cortometraje de Bilbao (1968), por Ama Lur.
  • Larrañaga, Koldo; Calvo, Enrique: Lo vasco en el cine (Las personas), Donostia-San Sebastián, Euskadiko Filmategia-Filmoteca Vasca, 1999.

CIS